«صبح من» با دانستنی‌های مذهبی: نبی مکرم(ص) در معراج وضوگرفتن را فراگرفت و به‌این روش کنونی وضو گرفتند. مسلمانان نیز باید به ایشان تاسی جویند و دست راست خود را به سوی رحمت خداوند دراز کرده و آب جاری‌شده از سمت راست عرشِ الهی را در حکم استعاره‌ای بداند که خداوند، فقیران و حاجتمندان را دست خالی رد نمیکند.
به گزارش مجله‌ی خبری «صبح من»، پس انسان باید با آب رحمت الهی چهره خویش را که از توجه به دنیا آلوده شده، شستشو دهد؛ چرا که با صورت آلوده نمیتوان به عظمت حق نگاه کرد. سپس باید دست‌ها را که همراه و مباشر منیت و خودپرستی انسانند، تا انگشتان بشوید تا فقط نیرو و توانایی الهی باقی بماند: «فلا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ الّا بِاللَّه»؛ چرا که با دستانی که به استقلال نفس، آلودهاند نمیتوان قرآن را لمس کرد.
به هنگام مسح سر لازم است مومن با باقی مانده آب رحمت الهی که آلودگی‌های خودپرستی را از دستان خود زدوده است، بزرگی، تکبر، تفاخر و افکار و اندیشه‌های نادرست را از سر بیرون کند تا لیاقت یابد خداوند دست رحمت خویش را بر سرش بگذارد و او را برکت دهد. سپس مومن باید پای خود را از گناه بازدارد، قدم بر فرق خودخواهی‌های خود نهد تا محرم محفل انس شود و لیاقت راهیابی به حریم الهی را به دست آورد.(سرّالصلوه، امام خمینی، ص۴۸)
البته کارکرد وضو برای افراد با درجات مختلف معرفتی، متفاوت است. وضو برای بسیاری از افراد که در زمره عوام هستند، فقط مقدمه نماز است و برای خواص، عامل پاک‌کننده گناهان و برای اهل معرفت، اسباب صفای روح و باطن و برای ائمه و انبیاء که به بالاترین درجه معرفتی و فناء فی‌الله رسیده‌اند، آمادگی برای رسیدن به مراتب و درجات خاص است.
امام صادق علیه‌السلام توصیه می‌فرماید که انسان به هنگام وضو چنان به سوی آب پیش برود که گویی به رحمت خدا نزدیک می‌شود؛ چرا که خداوند آب را کلید تقرب به خود و مناجات با خود و راهنمای وصول به آستانش قرار داده است. همچنان که با رحمتش، گناهان بندگان را میزداید، آب نیز آلودگی‌های ظاهری را برطرف می‌سازد.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله رسیدن آب به هر یک از اعضای وضو را وسیله‌ای برای رفع گناهان میداند که شخص را مهیا می‌کند به پیشواز خداوند برود. حضرت می‌فرماید: هنگامی که نمازگزار اولین تماس را با آب پیدا کرده می‌کند، شیطان از او دور می‌شود و خدا دل و زبانش را به حکمت خویش نورانی می‌کند، وقتی آب را در بینی می‌کشد، خدا او را از آتش دوزخ امان می‌دهد و بوی بهشت را نصیبش می‌سازد.(وسائل الشیعه،ج۱،ص۲۷۸،باب۱۵، از ابواب وضو، ح۱۷) به هنگام قیامت آنگاه که برخی چهره‌ها سفید و برخی دیگر سیاه میشوند، خداوند وضو گیرنده را سرافراز و روسفید می‌کند. هنگامی که دست‌ها را میشوید، خدا زنجیرهای جهنم را بر او حرام می‌کند و به هنگام مسح سر، پلیدی‌های ناشی از گناه را از بین میبرد و زمانی که پاها را مسح می‌کشد، خداوند پاهای او را بر پل صراط نمیلرزاند.
علت واجب‌شدن شستن برخی اعضا برای وضو
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله در مورد علت واجب شدن شستن صورت و ساعد دست‌ها و مسح پاها و سر می‌فرماید زیرا نمازگزار می‌خواهد با این اعضا در حضور خالق هستی بایستد.
در روایتی آمده است: شستن دست‌ها که وسیله گرفتن و رد کردن است بدان سبب واجب شده که آدمی با این اعضا التماس می‌کند و به هنگام درخواست دست میگشاید. دست و صورت از جمله اعضای نمایان بدن انسان هستند که حالت تضرع و زاری، پشیمانی یا خوشحالی در این دو عضو به خوبی آشکار می‌شود. (وسائل الشیعه، ص۲۲۷، باب ۱۵، ح۱۵)
در وضو، شستن صورت کافی نیست بلکه باید این شستشو با نیت انجام گیرد. بنابراین لازم است که انسان صورت خود را برای اطاعت امر حق و خواندن نماز و تطهیر آن از هر آلودگی و گناه بشوید تا با چهره‌ای پاک به سوی خدا برود و به سجده درآید. در این حالت است که میتوان به اسرار عبادت پی برد و با فرشتگان ملاقات کرد. انسان باید دست‌ها را بشوید تا با دست پاک به دعا برخیزد، و سر و پا را مسح کند؛ چرا که در نماز، سرش آشکار است و پاهای او رو به سوی قبله قرار دارد. به عبارت دیگر باید از سر تا به قدم پاک باشد تا در پیشگاه حضرت حق بایستد و از مناجات با او لذت برد.(جوادی آملی، اسرار عبادات، ص۲۲)
اسرار وضو در نگاه آیت‌الله جوادی آملی
حکمت وضو بسیار گسترده و شامل زدودن آلودگی‌ها و آراستگی به کمالات است. توصیه ائمه اطهار و بزرگان بر وضو داشتن دائمی برای آن است که وضو شادابی و فرخندگی به همراه می‌آورد و هنگامی که با هدف نزدیکی به خداوند انجام شود، عبادت و دارای ارزش بسیاری است.
آیت الله جوادی آملی درباره اسرار وضو می‌فرماید: شستن صورت و دست‌ها و مسح سر و پاها در وضو رازی دارد. نمازگزار با شستن صورت خود به زبان حال از خدا می‌خواهد گناهانی را که با این عضو انجام داده است، بزداید تا با چهره‌ای پاک، رو به سوی عبادت آورد و با پیشانی پاک سر بر خاک بگذارد. با شستن دست‌ها بیان میدارد که از گناه دست شسته است، و از خداوند می‌خواهد که دستانش را از گناه تطهیر کند. با مسح سر قصد می‌کند که از هر خیال باطل و هوس خام که در سر پرورانده است، دست بردارد و خیال‌های باطل را از سر به دور اندازد. در مسح پا اراده می‌کند از مکان ناپسند بپرهیزد و پا را از هر گناهی که با آن انجام داده است تطهیر کند. اگر انسان بخواهد نام مبارک حق تعالی را بر زبان آورد، باید دهان خود را تطهیر کند؛ پس باید با مضمضه آب، دهان خود را بشوید.(جوادی آملی، اسرار عبادات، ص۲۰)
به هنگام مسح سر لازم است مومن با باقی مانده آب رحمت الهی که آلودگی‌های خودپرستی را از دستان خود زدوده است، بزرگی، تکبر، تفاخر و افکار و اندیشه‌های نادرست را از سر بیرون کند تا لیاقت یابد خداوند دست رحمت خویش را بر سرش بگذارد و او را برکت دهد
سوال یهودیان از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله
گروهی از یهودیان به خدمت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله رسیده و از حضرت پرسیدند، چرا باید این چهار عضو به هنگام وضو شسته شوند، با اینکه از پاکیزهترین اعضای بدن به شمار می‌آیند؟ حضرت فرمود: شیطان، آدم(ع) را وسوسه کرد که به درخت ممنوع که از آن نهی شده بود، نزدیک شود، آدم(ع) وقتی به آن درخت نگریست آبرویش رفت، سپس به طرف درخت رفت و این نخستین گامی بود که به سوی گناه برداشت، سپس دست برد و از میوه درخت کند و خورد، در این هنگام، زیور و پوشش خود را از دست داد و دست بر سر گذاشت و گریست؛ چون خداوند توبه او را پذیرفت بر او و فرزندانش واجب کرد که همه این اعضا را بشویند.(جوادی آملی، رازهای نماز، ص۳۳)
اسرار نگریستن به آب
امام صادق علیه‌السلام توصیه می‌فرماید که انسان به هنگام وضو چنان به سوی آب پیش برود که گویی به رحمت خدا نزدیک می‌شود؛ چرا که خداوند آب را کلید تقرب به خود و مناجات با خود و راهنمای وصول به آستانش قرار داده است. همچنان که با رحمتش، گناهان بندگان را میزداید، آب نیز آلودگی‌های ظاهری را برطرف می‌سازد. خداوند می‌فرماید: تنها اوست که بادهای بشارت دهنده باران را می‌فرستد و از آسمان آب پاک کننده فرو میبارد و می‌فرماید: «ما همه زندگان را از آب آفریدیم». پس همچنان که خداوند به وسیله آب، تمام نعمت‌های دنیا را زندگی بخشیده، به وسیله فضل و رحمت خود نیز حیات و بقای جان‌ها را در طاعات و عبادات خود قرار داده است.
تفکر در صفا، زلالی، پاک‌کنندگی و برکتزایی آب و قابلیت در آمیختن آن با همه چیز میتواند برای آدمی منشا خیرات و درس‌های بسیار باشد.
شستن دست‌ها که وسیله گرفتن و رد کردن است بدان سبب واجب شده که آدمی با این اعضا التماس می‌کند و به هنگام درخواست دست میگشاید. دست و صورت از جمله اعضای نمایان بدن انسان هستند که حالت تضرع و زاری، پشیمانی یا خوشحالی در این دو عضو به خوبی آشکار می‌شود.
توجه به چند نکته در هنگام وضو
شخص نمازگزار هنگام وضو گرفتن باید به این نکته توجه داشته باشد که دستور شستن صورت و دست‌ها چند علت دارد که از آن جمله‌اند:
۱ـ این اعضا بیش از دیگر اعضای بدن با مردم تماس نزدیک دارند.
۲ـ این اعضا بیش از اعضای دیگر با پلیدی‌ها و آلودگی‌ها در تماسند از این رو بیشتر در معرض آلودگی قرار می‌گیرند.
۳ـ انسان با شستن این اعضا به یاد می‌آورد که شستشوی دل و تطهیر قلب از پلیدی گناهان برای او ضروری‌تر است، چرا که حق تعالی نه به چهره‌های مردم، که به دل‌های آنان مینگرد. قلب فرمانده اعضای بدن است و چنانچه دل و قلب ناپاک باشد اعضای بدن را به سوی پلیدی‌ها می‌راند و از توجهات الهی دور می‌کند. پس باید پیش از آنکه اعضای وضو شستشو داده شوند خانه دل از ناپاکی‌ها و آمال دور و دراز خالی شود.
۴ـ شستن این اعضا به هنگام آماده شدن برای نماز نشان از آن دارد که برای توجه به خدا دست شستن از دنیا و روی برتافتن از غیر خدا لازم است. انسان هنگامی به سعادت و خوشبختی حقیقی دست مییابد که دست و صورتش به پلیدی‌های دنیا آلوده نباشد.
۵ـ صورت ظاهری آیینه صورت باطنی است، و آثار توجه به خدا بیش از هر عضو دیگری در صورت آشکار می‌شود، پس باید در وضو، نخست صورت شسته شود و به دور از پلیدی‌های ظاهری به درگاه الهی توجه یابد. پاکی ظاهری مقدمه تطهیر قلب و تطهیر قلب رکن مهم توجه قلبی به پیشگاه خداوند است.
۶ـ دست‌ها بیش از هر عضو دیگری در بدن امور دنیوی را طلب می‌کنند و بیش از اعضای دیگر با پلیدی‌های ظاهری و باطنی در تماسند، از این رو باید شسته و از آلودگی‌ها پاک شوند و آنگاه برای دعا به درگاه خداوند آمادگی یابند.
۷ـ نیروهای فکری و عقلی و اراده برای دستیابی به مقاصد دنیوی که بزرگترین مانع توجهات معنوی است، از سر آدمی سرچشمه میگیرد لذا باید با آب پاک کننده، مسح شوند.
۸ـ پا وسیل حرکت و عضوی است که انسان را به مقصد دنیوی دلخواه می‌رساند. لذا میتوان با مسح این عضو، جهت حرکت را از مقاصد دنیوی به سوی خدا تغییر داد.
این مراحل هشتگانه انسان را از نظر ظاهری آماده می‌کند که با دلی آرام به حریم نماز وارد شود و برای کسب لیاقت مناجات با خدا و رسیدن به سعادت تلاش کند.(شهیدثانی، اسرار نماز، ص۹۱)
مطالب پیشین:
- چگونه برای رسیدن به حاجت خود، نیت کنیم؟
- (اینفوگرافیک) نکات تربیتی خاص دعای چهل‌وچهارم صحیفه سجادیه
- (اینفوگرافیک) آشنایی با فضیلت تلاوت قرآن
- «سجده شکر» چیست و چه شرایطی دارد؟
- ششصد هزار جمله‌ای که پیامبر(ص) در شش جمله به علی(ع) آموخت!
- «هاویه» جایگاه چه کسانی در جهنم است؟
- اگر قرار است به جهنم بروم، پس چرا خدا مرا خلق کرد؟
