«صبح من» با پزشکی: سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است که اگر به‌موقع به آن رسیدگی نشود، عوارض شدید و جبران‌ناپذیری تا آخر عمر برای شخص بیمار خواهد داشت. در این مطلب به بررسی سکته مغزی می‌پردازیم.
سکته مغزی چیست؟
به گزارش صبح من، تمامی سلول‌های بدن وابسته به جریان خون هستند. خون اکسیژن و مواد غذایی را برای سلول‌ها فراهم می‌کند و مواد دفعی آن‌ها را جمع‌آوری می‌کند. اگر به هر نحوی خون‌رسانی به قسمتی از سلول‌ها دچار مشکل شود، آن بافت دچار سکته می‌شود و سلول‌های آن بافت می‌میرند.
سکته مغزی اصطلاحی است که پزشکان وقتی قسمتی از مغز به‌علت نرسیدن خون به مدت طولانی از بین می‌رود استفاده می‌کنند. دو نوع اصلی سکته مغزی شامل موارد زیر است:
- سکته ناشی از قطع جریان خون به مغز به‌علت انسداد رگ‌های مغزی (ایسکمیک)؛
- سکته ناشی از خون‌ریزی مغزی (هموراژیک).
در امریکا سالیانه تقریباً ۷۵۰ هزار سکته مغزی اتفاق می‌افتد که می‌تواند باعث ناتوانی طولانی‌مدت فرد مبتلا و حتی مرگ شود.
علائم سکته معمولاً به‌سرعت اتفاق می‌افتند و باتوجهبه ناحیه مبتلا شده، بیمار ممکن است توانایی حرکت قسمتی از بدن، توانایی صحبت‌کردن یا دیگر قابلیت‌های سیستم عصبی را از دست بدهد.
صدمات ناشی از سکته مغزی ممکن است بسته به میزان و شدت آسیب و زمان تشخیص و شروع درمان، گذرا یا دائمی باشند. بنابراین، دانستن علائم و درخواست کمک پزشکی در سریع‌ترین زمان ممکن بسیار حیاتی است.
فاکتورهای خطرساز در سکته مغزی
عوامل متعددی می‌توانند زمینه‌ساز بروز سکته مغزی باشند. عواملی که باعث افزایش خطر سکته ایسکمیک می‌شوند عبارت‌اند از:
- سن بیش از ۴۵ سال؛
- افزایش فشارخون؛
- مصرف سیگار؛
- دیابت؛
- افزایش کلسترول؛
- کم‌تحرکی و نداشتن ورزش و فعالیت فیزیکی مناسب؛
- چاقی؛
- سابقۀ بیماری‌هایی که باعث لخته‌شدن خون می‌شوند؛
- سابقۀ خانوادگی سکته مغزی و بیماری‌های قلبی.
عواملی که می‌توانند باعث افزایش خطر سکته ناشی از خون‌ریزی مغزی شوند شامل موارد زیر هستند:
- افزایش فشارخون؛
- مصرف سیگار؛
- مصرف مواد روان‌گردان نظیر کوکایین یا کریستال مت (شیشه)؛
- مصرف داروهای رقیق‌کنندۀ خون؛
- بیماری آنورسیم مغزی.
- علائم سکته مغزی
دانستن علائم سکته مغزی و نشانه‌های آن بسیار مهم و حیاتی است. علائم سکته مغزی می‌توانند شامل موارد زیر باشند و البته محدود به این علائم نیستند:
- نامتقارن‌شدن صورت و افتادگی یک طرف لب و پلک؛
- مشکل ناگهانی در دیدن (معمولاً یک‌طرف)؛
- مشکل ناگهانی در بلع؛
- ضعف ناگهانی و ناتوانی در حرکت یک طرفه دست، پا یا هر دو؛
- مشکل در صحبت‌کردن نظیر ناتوانی در سخن‌گفتن؛
- تغییر ناگهانی حالت حرف‌زدن؛
- صحبت نامفهوم و بی‌معنا و ناتوانی در پیداکردن و بیان کلمات؛
- مشکلات حسی ناگهانی نظیر احساس‌نکردن پوست صورت یا اندام‌ها؛
- سرگیجه و تعادل‌نداشتن شدید.
در فرم سکته ناشی از خون‌ریزی مغزی سردرد ناگهانی و بی‌نهایت شدید می‌تواند ازجمله علائم مهم اولیه باشد.
اقدامات اورژانسی در سکته مغزی
سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است. اگر درمورد شما یا فردی که نزدیک شماست علائم مشکوک به سکته مغزی محتمل است، فوراً و بدون اتلاف وقت با اورژانس تماس بگیرید. در این بیماری هر دقیقه مهم و حیاتی است.
لطفاً به دلایلی نظیر موارد زیر یا هر دلیل دیگری تماس با اورژانس را، که مهم‌ترین مورد از اقدامات اورژانسی در سکته مغزی است، به تأخیر نیندازید :
مطمئن نیستیم این علائم مربوط به سکته باشند؛
کمی صبر کنیم، کمی استراحت کنیم شاید علائم بهتر شد؛
اول به پزشک یا پرستار خانوادگی زنگ بزنیم و نظرخواهی کنیم؛
قرص آسپیرین بخوریم و صبر کنیم شاید علائم برطرف شد (مصرف آسپرین درصورت وجود سکته همراه با خون‌ریزی مغزی بسیار خطرناک است)؛
اول فشارخون را در منزل اندازه بگیریم و باتوجهبه بالا و پایین‌بودن فشار داروی فشارخون را بیشتر یا کمتر مصرف کنیم و منتظر نتیجه بمانیم؛
قبلاً هم مشابه این علائم اتفاق افتاده‌اند ولی بعد از اعزام به بیمارستان و بعد از همۀ بررسی‌ها گفته‌اند علائم ناشی از سکته نبوده است؛
اگر درحال رانندگی دچار علائم مشکوک شدید، پس از تماس با مرکز فوریت‌های پزشکی در اولین زمان ممکن در محل مناسب و بی‌خطر پارک کنید و منتظر تیم پزشکی بمانید.
همان‌گونه که در علائم گفته شد، بعضی از انواع سکته‌های مغزی می‌توانند باعث اختلال حسی و حرکتی، اختلال هوشیاری، نداشتن تعادل یا تشنج شوند و رانندگی در این شرایط می‌تواند برای بسیار خطرناک و گاه مرگ‌بار باشد.
اقدامات سکته مغزی برای تشخیص و درمان
پس از معاینات اولیۀ تیم درمانی، باتوجهبه تشخیص ابتدایی بالینی توسط تیم فوریت‌های پزشکی ممکن است داروهای مناسبی در محل و در حین انتقال به اورژانس تجویز شود.
پس از انتقال به اورژانس معمولاً کد سکته مغزی فعال می‌شود و در زمان کوتاهی تصویربرداری‌های اولیه انجام شده و پزشک اورژانس و نورولوژیست معاینۀ کامل عصبی را انجام می‌دهند و باتوجهبه عوامل متعددی نظیر نوع و شدت سکته، محل درگیری، علائم عصبی، بیماری‌های زمینه‌ای و سابقۀ مصرف داروهای خاص توسط تیم درمانی تصمیم برای سایر مراحل درمانی اتخاذ می‌شود.
این مراحل از اقدامات سکته مغزی می‌توانند از تحت‌نظربودن کوتاه‌مدت، معاینۀ مکرر و اطمینان‌بخشی تا تجویز فوری داروهای ضدلختۀ خون، خارج‌کردن لخته از داخل عروق مغزی یا اقدامات جراحی متفاوت باشند.
عوارض سکته مغزی
هرکدام از سلول‌ها و قسمت‌های مغز مسئولیت انجام‌دادن یکی از قابلیت‌های انسان را بر عهده دارند. برای مثل یک قسمت از مغز مربوط به تفکر و قسمت دیگر مربوط به حرکات انگشتان پا است. باتوجهبه اینکه سکته مغزی در کدام قسمت از مغز اتفاق افتاده است، عوارض سکته مغزی ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد؛ اما، درمجموع عوارض شایع ناشی از سکته مغزی عبارت‌اند از:
ناتوانی دائمی قدرت تکلم؛
فلج کامل یا نیمی از اندام‌های بدن؛
از بین رفتن بعضی از قابلیت‌های ذهنی مانند تفکر منطقی یا انتزاعی؛
اختلالات حسی در جاهای مختلف بدن برای مثال از بین رفتن حس تنه یا اندام تحتانی.
درمان سکته مغزی
درمان سکته مغزی شامل درمان مرحلۀ حاد سکته و درمان عوارض ناشی از سکته مغزی است. هنگامی که سکته مغزی اتفاق می‌افتد درصورتی‌که شخص هرچه سریع‌تر به مرکز درمانی رسانده شود،از ایجاد عوارض دائمی آن جلوگیری می‌شود. این درمان‌ها در اورژانس و توسط تیم پزشکی آموزش‌دیده انجام می‌شوند.
بعد از چند هفته از سکته مغزی درصورتی‌که عوارض پایدار ایجاد شده باشد ممکن است نیاز به انجام‌دادن درمان‌هایی مانند فیزیوتراپی و گفتاردرمانی باشد تا قابلیت‌های از دست رفته و نقائصی که ایجاد شده‌اند بهبود یابند.
سیر و عاقبت بیماری
سکته مغزی از گروه بیماری‌هایی است که مرگ‌ومیر و شدت و زمان ناتوانی ناشی از بیماری، جدای از نوع سکته، محل و وسعت درگیری بافت مغز، می‌تواند به میزان قابل‌توجهی بستگی‌به زمان شروع اقدامات تشخیصی و درمانی داشته باشد و بعد از گذشت این زمان طلایی متأسفانه صدمۀ مغزی برگشت‌ناپذیر و عوارض اتفاق‌افتاده تا حد زیادی دائمی و مادام‌العمر خواهند بود.
حال‌آنکه درصورت انجام‌دادن به‌موقع درمان‌های پیشرفته‌ای که امروزه در دسترس است می‌توان بافت مغز را تا حد زیادی حفظ کرد و خطر ناتوانی را به حداقل کاهش داد. بنابراین لطفاً بدون تأخیر تیم پزشکی را مطلع کنید.
اقدامات پیشگیرانه
در افرادی که به‌دلیل بیماری‌های زمینه‌ای، که در بالا اشاره شد، در معرض خطر بیشتری برای بروز سکته مغزی هستند؛ کنترل و درمان عوامل زمینه‌ای نظیر درمان و کنترل مناسب فشارخون، کنترل و درمان دیابت و کلسترول، ترک سیگار، حفظ وزن مناسب و انجام‌دادن فعالیت بدنی مستمر می‌توانند در پیشگیری اولیه و کاهش امکان سکته مکرر مفید باشند.
