«صبح من» با دانستنی‌های مذهبی: گاهی در حین نماز با مسائلی مواجه می‌شویم که نمی‌دانیم نماز ما صحیح است یا خیر. یکی از این مسائل در حین سجده پیش می‌آید. اتفاقاتی مانند گم شدن مُهر نماز به خصوص وقتی در نمازخانه، مسجد یا هر مکان پرترددی نماز را ادا می‌کنیم، انسان را با این ابهام مواجه می‌کند که در حال گم شدن مهر چه باید کنیم؟ و یا امکان دارد سجده را به جا بیاوریم، اما مانعی بین پیشانی و مهر ایجاد شود، این مشکل به خصوص برای خانم‌ها ایجاد می‌شود که چادری بر سر دارند و امکان دارد در زمان ادای سجده، بخشی از چادر بین پیشانی و مهر آن‌ها قرار گرفته و حائل ایجاد کند.
به گزارش مجله‌ی خبری «صبح من»، برای یافتن بخشی از مسائل در حین ادای سجده از جمله «گم شدن مهر نماز» و «ایجاد مانع بین پیشانی و مهر در سجده» به بررسی پاسخ‌های فقهی و شرعی مراجع تقلید پرداخته ایم تا هر نمازگزار بنا بر تقلید از مرجع خود، پاسخ پرسش شرعی را بداند.
گم شدن مُهر در حین نماز
پرسش: گاهی در مکان‌های عمومی مانند مسجد، نمازخانه، هیئت و… در حین نماز هستیم و پای رهگذری به مُهر خورده و مُهر گم می‌شود. در این شرایط تکلیف نمازگزار چیست و چه باید کند؟
الف) در شرایط وسعت وقت برای ادای نماز دیگر
ب) در شرایط تنگی وقت
امام خمینی (ره)، آیت‌الله بهجت (ره):
الف) باید نماز را بشکند.
ب) باید به لباسش اگر از پنبه یا کتان است سجده کند والا اگر از چیز دیگری است بر همان چیز؛ و اگر آن هم ممکن نیست بر پشت دست و اگر آن هم نمی‌شود، بر چیز معدنی مانند انگشتر عقیق سجده نماید.
آیت‌الله خامنه‌ای:
الف) نماز را بشکند.
ب) چنانچه لباس او از جنس پنبه یا کتان است یا چیزی از جنس پنبه و کتان دارد باید بر آن سجده کند و احتیاط واجب آن است که تا سجده بر لباسی که از جنس پنبه و کتان باشد، ممکن است بر غیر آن سجده نکند؛ در غیر این صورت بنا بر احتیاط واجب بر پشت دست سجده کند.
آیت‌الله صافی (ره)، آیت‌الله نوری همدانی:
الف) باید نماز را بشکند.
ب) باید به لباسش اگر از پنبه و کتان است سجده کند و اگر از چیز دیگر است، بر پشت دست و اگر آن هم نمی‌شود به چیز معدنی مانند انگشتر عقیق سجده نماید.
آیت‌الله جوادی آملی:
الف) باید نماز را بشکند.
ب) باید بر لباس پنبه‌ای یا کتانی (هرچند خصوصیتی برای آن نیست) سجده کند و اگر آن نیز مقدور نبود، بر پشت دست سجده نماید و در غیر این صورت بر کالا‌های معدنی مانند عقیق یا فیروزه سجده کند.
آیت‌الله سبحانی:
الف) باید نماز را تمام کند و دوباره بخواند.
ب) باید به لباسش اگر از کتان و پنبه است سجده کند و اگر از چیز دیگری است مثلاً از پشم، بر همان چیز یا بر فرش سجده کند. اگر آن هم ممکن نیست، بر اشیاء معدنی مثل عقیق و فیروزه سجده کند. اگر آن هم ممکن نیست، بر پشت دست سجده کند.
آیت‌الله سیستانی:
الف و ب) نماز را تمام کند و در صورت امکان بر قیر و آسفالت و اگر نبود، بر لباس و هر شیء دیگر سجده کند و بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند نماز را بکشند.
آیت‌الله مکارم شیرازی:
الف و ب) نماز را تمام کند و در هر دو صورت بنابر احتیاط دوباره می‌خواند و در هر دو صورت بر لباسش که از کتان یا پنبه است سجده کند و اگر از چیز دیگر است بر همان یا بر فرش سجده نماید. اگر آن هم ممکن نیست، بر فلزات و اشیاء معدنی سجده کند و اگر مطلقاً چیزی پیدا نمی‌کند که بتوان سجده کرد، بر پشت دست خود سجده کند؛ بنابراین پشت دست آخرین چیزی است که می‌توان بر آن سجده کرد.
آیت‌الله فاضل لنکرانی (ره):
الف) باید نماز را بشکند.
ب) باید به لباسش اگر از پنبه و کتان است سجده کند و اگر از چیز دیگری است بر همان لباسش سجده کند. اگر آن هم ممکن نیست بر پشت دست و اگر آن هم نمی‌شود، بنا بر احتیاط واجب به چیز معدنی مانند انگشتر عقیق سجده کند.
آیت‌الله وحید خراسانی:
الف) باید نماز را بشکند.
ب) باید به لباسش سجده کند به شرط آنکه از حریر و ابریشم نباشد و احوط این است که لباسی که از پنبه و کتان است بر غیر آن مانند لباسی که از پشم و کرک است مقدم بدارد و اگر لباس نشد، بنا بر احتیاط واجب بر فیروزه و عقیق و امثال آن و بر کاغذی که از پنبه ساخته‌اند سجده کند. اگر آن هم نشد، بر کاغذی که از ابریشم و حریر است سجده کند. اگر آن هم نشد، بر هر چیز دیگری که در حال اختیار سجده بر آن صحیح نیست سجده نماید.
ایجاد مانع بین پیشانی و مُهر
پرسش: اگر انسان بعد سر برداشتن از سجده اول متوجه شود که مانعی بین پیشانی و مهر بوده، آیا باید دوباره سجده اول را اعاده کند؟
همه مراجع به جز آیات عظام وحید، تبریزی و خویی: اعاده سجده واجب نیست.
آیت‌الله وحید خراسانی: اعاده سجده واجب نیست و بنا بر احتیاط واجب دو سجده سهو به جا آورد.
آیت‌الله تبریزی (ره): اگر بعد از سجده بفهمد پیشانی را روی چیزی گذاشته که سجده بر آن باطل است عیبی ندارد و بنا بر احتیاط مستحب نماز را دوباره به جا آورد و هم چنین است اگر در دو سجده از یک رکعت اتفاق افتاد.
آیت‌الله خویی: اعاده سجده واجب است و بنابر احتیاط مستحب نماز را دوباره بخواند.
یقین به وجود مانع بعد از سجده
پرسش: گاهی انسان متوجه می‌شود که بین پیشانی و مهر او مانع بوده. در این شرایط وظیفه او چیست، وقتی:
الف) بعد از سجده اول
ب) بعد از دو سجده از یک رکعت
ج) بعد از نماز در یک سجده یا در دو سجده بوده.
همه مراجع به جز آیت‌الله وحید خراسانی و آیت‌الله شبیری:
الف، ب و ج) صحیح است.
آیت‌الله شبیری:
الف و ب) نماز را اعاده کند.
آیت‌الله وحید خراسانی:
الف) باید بر چیزی که سجده بر آن صحیح است سجده نماید و بنا بر احتیاط واجب، دو سجده سهو به‌جا آورد.
ب) اگر در دو سجده از یک رکعت باشد، نماز باطل است.
ج) اگر در یک سجده باشد نماز صحیح است و در صورتی که عمل منافی انجام نداده، بنا بر احتیاط واجب قضای سجده را به جا آورد و دو سجده سهو را انجام دهد. وظیفه او در صورتی که عمل منافی انجام داده، بنا بر احتیاط واجب وظیفه قضاء سجده و دو سجده سهو و اعاده نماز است و اگر در دو سجده از یک رکعت باشد، نماز باطل است.
برداشتن بی‌اختیار سر از سجده
پرسش: گاهی سر افراد در حین سجده بی‌اختیار از روی مهر بلند می‌شود و دوباره به مهر برخورد می‌کند. آیا این اتفاق یک سجده به حساب می‌آید یا دو سجده؟
امام خمینی (ره)، آیات عظام خامنه‌ای، بهجت، شبیری، فاضل لنکرانی و نوری همدانی: اگر بی‌اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم یک سجده حساب می‌شود و اگر ذکر نگفته باشد باید بگوید.
آیت‌الله وحید خراسانی: اگر بی‌اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم یک سجده حساب شدن محل اشکال است، اگر چه یک سجده یقیناً آورده شده. پس اگر ذکر نگفته باشد، بنا بر احتیاط واجب به قصد آنچه به او امر دارد -اعم از واجب یا مستحب- ذکر را بگوید.
آیت‌الله مکارم شیرازی: هرگاه پیشانی بی‌اختیار از جای سجده بلند شود و برگردد، یک سجده حساب می‌شود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه.
آیت‌الله صافی: در مواردی که سر بدون اختیار از محل سجده برگردد و دوباره بدون اختیار به محل سجده می‌رسد، یک سجده محسوب می‌شود و نماز صحیح است.
آیت‌الله سیستانی: اگر بی‌اختیار دوباره به جای سجده برسد، روی هم یک سجده حساب می‌شود، و اگر ذکر نگفته باشد احتیاط مستحب آن است که آن را بگوید، ولی باید به قصد قربت مطلقه باشد و قصد جزئیت نکند.
آیت‌الله سبحانی: اگر بدون فاصله و مکث، پیشانی دوباره به مهر برخورد کند، در مجموع یک سجده حساب می‌شود.
