«صبح من» با دانستنی‌ها: هما، پرنده‌ای افسانه‌ای در فرهنگ ایرانی، نماد سعادت و خوشبختی است که دیدن آن به ندرت اتفاق می‌افتد. با استناد به این ویدئویی که به تازگی در شبکه‌های اجتماعی پربازدید شده، برخی می‌گویند پرنده‌ای که «همای سعادت» نام دارد در طالقان دیده شده است البته برخی این خبر را تکذیب کرده‌اند.
به گزارش مجله‌ی خبری «صبح من»، هما پرنده کمیابی نیست ولی کم جمعیت است. در زاگرس و البرز و البته از شمال آفریقا تا آسیای میانه، پراکنش دارد. گونه در معرض خطری هم نیست اما آسیب‌پذیر است. به‌خاطر رفتار، تغذیه و سبک زندگی منحصر به فرد، در ایران پرنده‌ای اسطوره‌ای است. با این حال در چند روز اخیر آن‌قدر واکنش‌ها گسترده بوده که هشتگ #همای-سعادت تبدیل به ترند شبکه‌های اجتماعی شده است. به همین بهانه با این پرنده آشنا خواهیم شد.
بیوگرافی مختصر از هما یا همان مرغ استخوان‌دار
از منظر پرنده‌شناسی نام علمی هما یا همان مرغ استخوان خوار، کرکس ریش‌دار نامیده می‌شود. هُما گونه‌ای پرنده شکاری بزرگ‌جثه از تیره بازان و راسته‌بازسانان است که در ایران جنبه افسانه‌ای دارد و حتی در بناهای باقی مانده از دوره هخامنشی هم سر این برنده وجود دارد.
این پرنده که در کوه‌های مرتفع آفریقا، جنوب اروپا و آسیا از جمله مناطقی از ایران همچون منطقه حفاظت‌شده گنو زندگی می‌کند. هُما در تمام طول سال یک جا می‌ماند و هر فصل فقط یک یا دو تخم می‌گذارد. این پرنده مانند دیگر کرکس‌ها عمدتاً لاشه‌خوار است اما عمده غذای آن را مغز استخوان تشکیل می‌دهد.
هما استخوان‌های بزرگ را از ارتفاع زیاد به روی سنگ‌ها پرتاب می‌کند تا به قطعات کوچک‌تر شکسته شود. گاهی هم از لاک‌پشت‌های کوچک زنده به همین روش تغذیه می‌کند. این پرنده تنها گونه کرکس است که رژیم غذایی آن تقریباً منحصراً(۷۰ تا ۹۰درصد) استخوان است. هُما را می‌توان در ارتفاعات و مناطق کوهستانی یافت.
هُما اغلب مناطق متروک و صخره‌ای یا دره‌های مشرف به مراتع جایی را که چرندگان و شکارگران آن‌ها زیست می‌کنند کنام خود می‌کند. زیست در چنین مناطقی امکان دسترسی بالقوه جانور به اجساد جانوران شکارشده و مردار را فراهم می‌کند. همای وحشی به پرهایش خاک سرخ می‌مالد تا ترسناک‌تر به نظر برسد.
چرا لاشخور شد پرنده سعادت ما؟!
«علیرضا هاشمی»، مدیر انجمن پرنده‌شناسی طَرلان هم در این باره می‌گوید: «تعداد کرکس‌ها در دنیا محدود است و در بین این ها، هما خیلی کمتر است و به همین دلیل خیلی مورد توجه هستند. کرکس‌ها در ایران معمولا مهاجر هستند اما گونه هما بومی هست البته سرشماری دقیق درباره تعداد آن‌ها وجود دارد».
اکبر نعمتی، کارشناس مدیریت حیات‌وحش هم طی رشته توییتی در خصوص پرنده هما که فیلم آن در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود، نوشته: «… شاید براتون پارادوکس ایجاد شد که چرا یک کرکس یا لاشخور شد پرنده سعادت در باور ما ایرانی‌ها؟ … در افسانه‌ها دیدنش موجب خوش یمنی بوده است. جالب است بدانید در ادبیات کهن پارسی هرگاه پادشاهی در می‌گذشت و وی را وارثی برای جانشینی نبود، مردم را در میدانی جمع و همایی را رها می‌کردند، هما بر سر و شانه هر که می‌نشست آن فرد پادشاه سرزمین می‌شد…».
همای سعادت از سرستون‌های تخت‌جمشید تا اشعار سعدی، حافظ و …
همای سعادت یا مرغ سعادت جایگاه ویژه‌ای در ادبیات و فرهنگ ایران زمین دارد و مشهور است که سایه‌اش بر سر هر که بیفتد به خوشبختی، سعادت و کامیابی خواهد رسید. به همین دلیل نقش هما در بسیاری از سرستون های تخت جمشید وجود دارد یا حداقل برگرفته از اوست و اشعار بسیاری در ادبیات پارسی سروده شده‌اند که هما نقشی اساسی در آن‌ها دارد.
مثلا سعدی در یکی از بیت‌های اشعارش گفته: «همای بر همه مرغان از آن شرف دارد/که استخوان خورد و جانور نیازارد »، حافظ گفته: «همایِ اوجِ سعادت به دامِ ما افتد/ اگر تو را گذری بر مُقام ما افتد»، صائب تبریزی سروده: «پیرانه سر همای سعادت به من رسید/ وقت زوال سایه دولت به من رسید» و … .
