«صبح من» با مسائل حقوقی: انحصار وراثت براساس طبقات ارث انجام می شود و قبل از هر چیز ابتدا باید محدود یا نامحدود بودن انحصار وراثت مشخص شود و بعد از تعیین اموال برای گرفتن گواهی انحصار وراثت اقدام کنید. سوال مهمی که بسیار پرسیده می شود این است که برای انحصار وراثت کجا برویم؟
به گزارش مجله خبری «صبح من»، در مرحله اول وراث باید برای گرفتن گواهی فوت از مراجع صدور گواهی اقدام کنند، پس از آن باید اسامی تمام کسانی که ارث می برند و نسبت آنها با متوفی ذکر شود. بعد از امضای استشهادیه انحصار وراثت یکی از وراث باید به اداره دارایی مراجعه کند تا میزان مالیات بر ارث مشخص شود.
البته لازم به ذکر است که با وکیل انحصار وراثت نیازی نیست در هیچکدام از این مراحل حضور داشته باشید و مراحل انحصار وراثت در مدت بسیار کوتاه تری انجام می‌شود. شما می‌توانید با کارشناسان حقوقی دادسو در ارتباط باشید تا به طور کامل راهنماییتان کنند.
در ادامه علاوه بر این که توضیح می‌دهیم انحصار وراثت چیست و از کجا بفهمیم انحصار وراثت شده شما را به طور کامل با نحوه گرفتن انحصار وراثت و مراحل گام به گام انحصار وراثت آشنا می‌کنیم.
مراحل گام به گام انحصار وراثت
انحصار وراثت بر اساس اموال به جا مانده از متوفی به دو دسته انحصار وراثت محدود و نامحدود تقسیم می‌شود. اگر دارایی به جا مانده از متوفی کمتر از پنجاه میلیون تومان باشد انحصار وراثت محدود و اگر بیشتر از پنجاه میلیون تومان باشد انحصار وراثت نا محدود انجام می‌شود.
طبقات ارث یکی از مهم‌ترین معیارهای انحصار وراثت و تقسیم ارث است که در ادامه مقاله به صورت کامل درباره طبقات وراث و مراحل انحصار وراثت را توضیح می‌دهیم. به صورت کلی بعد از فوت متوفی وراث ایشان باید مراحل انحصار وراثت را طی کنند تا در نهایت گواهی انحصار وراثت را دریافت کنند.
به طور کلی مراحل انحصار وراثت به شرح زیر است:
- گرفتن گواهی فوت و تکمیل مدارک
- دادخواست انحصار وراثت در دفتر خدمات قضایی
- مراجعه به شورای حل اختلاف
- مشخص شدن ورثه و اموال و دارایی
- تایید وراث
- تعیین مالیات بر ارث
- صدور گواهی انحصار وراثت
- تعیین مالیات بر ارث
- تحریر ترکه
- تقسیم ترکه
گواهی انحصار وراثت
بعد از مشخص شدن اموال و وراث شخص فوت شده بررسی‌هایی توسط مراجع دارای صلاحیت قانونی انجام می‌شود. رای صادر شده توسط مراجع را گواهی انحصار وراثت می‌گویند. همان طوری که توضیح دهیم مراحل انحصار وراثت طی می‌شوند تا گواهی انحصار وراثت دریافت شود. در ادامه این مراحل را به صورت کامل بررسی می‌کنیم.
۱- دریافت گواهی فوت
اولین مرحله برای دریافت گواهی انحصار وراثت، صدور گواهی فوت توسط ثبت احوال می‌باشد. مطابق قانون ارث در ایران بعد از فوت شخص، علت فوت و تاریخ فوت در سیستم الکترونیکی یکپارچه اداره ثبت احوال کشور ثبت می‌شود. شناسنامه فرد باطل شده و گواهی فوت صادر و به یکی از وراث یا وکیل ایشان داده می‌شود. این یکی از مدارک لازم برای درخواست انحصار وراثت می‌باشد.
طبق ماده ۲۲ قانون ثبت احوال: وفات هرکس اعم از ایرانی یا خارجی و همچنین ولادت طفلی که مرده به دنیا آمده یا بلافاصله پس از ولادت بمیرد باید به مامور یا نماینده ثبت احوال اعلام شود. وفات ایرانیان در خارج از کشور به ماموران کنسولی محل اقامت یا به نزدیکترین ماموران کنسولی ایران یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام می‌شود.
گواهی فوت به یکی از اعضای خانواده، مالک مکانی که متوفی در آن فوت شده، ماموران انتظامی و کارکنان قبرستان تحویل داده می‌شود.
۲- مراجع صدور گواهی
برای دریافت این گواهی باید فرم مخصوص درخواست گواهی را تهیه کنید. برای تهیه این فرم باید یک از وراث یا وکیلی که وکالت انجام انحصار وراتث را دارد به شورای حل اختلاف شهری که اخرین محل اقامت فرد فوت شده بوده، مراجعه کند. فقط توجه داشته باشید که این مسئله بسیار مهم است.
بعد از دریافت فرم باید اسامی تمام افرادی که از متوفی ارث می‌برند و همچین نسبت آنها با شخص فوت شده را یادداشت کنید. فقط توجه داشته باشید که حضور تمامی وراث در این مرحله نیاز نیست و فقط یکی از وراث (بنابر طبقات وراث) یا افراد ذی نفع در انحصار وراثت یا وکیل‌شان کافی است.
۳- تائید وراث
یکی دیگر از مراحل انحصار وراثت تائید وراث است. در این مرحله باید به همراه فرمی که از شورای حل اختلاف (در محل زندگی فرد فوت شده) دریافت کرده‌اید با مدارک دیگر مانند گواهی فوت شخص، اصل و کپی شناسنامه و اصل و کپی کارت ملی همهی وراث، به دفتر اسناد رسمی مراجعه کنید.
در دفتر اسناد رسمی باید دو شاهد که همهی وراث را می‌شناسند حضور داشته باشند و استشهادیه انحصار وراثت را امضا کنند. این کار برای این است که شاهدان با دادن امضا و گواهی، وراث شخص فوت شده را به صورت رسمی و قانونی تائید کنند تا دفتر دار شهادت نامه‌ای تنظیم کند که برای مراحل بعدی شورای حل اختلاف نیاز است.
۴- مشخص کردن مالیات بر ارث
لیستی از تمام دارایی‌های متوفی باید تهیه شود. اموال منقول و غیر منقول مشخص شده و برای مشخص شدن تکلیف مالیات بر ارث باید یکی از وراث به اداره دارایی مراجعه کند. مالیات بر اساس اینکه هر یک از وراث چه نسبتی با شخص فوت شده دارند مشخص می‌شود.
رسیدی که از اداره دارایی در این مرحله دریافت می‌کنید برای ادامه کار و مراجعه به شورای حل اختلاف نیاز است. به صورت خلاصه لیست اموال معاف از مالیات و دارای مالیات بر ارث به شرح زیر است: سپرده‌های بانکی، اوراق بهادار، وسایل نقیله (از هر نوع)، املاک و… دارای مالیات بر ارث و وجوه بازنشستگی، وظیفه، پس‌انداز خدمت، مزایای پایان خدمت و اثاث منزل متوفی معاف از مالیات بر ارث هستند.
۵-مراجعه مجدد به شوای حل اختلاف
در این مرحله وکیل انحصار وراثت یا یکی از وراث به نمایندگی بقیه می‌تواند با در دست داشتن مدارکی که در ادامه ذکر می‌کنیم به شورای حل اختلاف مراجعه کند. حضور همهی وراث ضروری نیست. لیست مدارک به این صورت است:
- فرم مخصوصی که در دفتر اسناد رسمی که همهی وراث و شاهدان امضا کردند
- کپی و اصل شناسنامه همهی وراث
- کپی برابر اصل همسر فرد فوت شده
- گواهی فوت متوفی
- گواهی مالیات بر ارث
- دادخواست گواهی انحصار وراثت
۶- آیا متوفی ورثه دیگری دارد؟
در ادامه مراحل انحصار وراثت برای دریافت گواهی انحصار وراثت باید مشخص شود که آیا متوفی ورثه دیگری دارد یا خیر؟ در این مرحله مراجع قضایی بعد از بررسی اسناد و مدارک با هزینه‌ی وراث آگهی انحصار وراثت در روزنامه های کثیرالانتشار می‌دهند که در صورت وجود ورثه دیگر، به دادگاه مراجعه کند تا با بررسی ادعایش او را در لیست وراث قرار دهند.
اگر بعد از یک ماه فردی مراجعه نکند گواهی صادر می‌شود. در صورتی که متوفی در شهر بزرگی فوت کرده باشد این آگهی در روزنامه کثیرالانتشار چاپ می‌شود. در صورتی که متوفی در روستا فوت شود آگهی به صورت چاپی در جایی نصب می‌شود تا در دید همهی اهالی وراث باشد.
مدارک لازم برای انحصار وراثت
برای اینکه مراحل انحصار وراثت به درستی و بدون هیچ دردسری انجام شود، باید مدارکی را آماده کرد که آنها را در ادامه معرفی خواهیم کرد.
- گواهی فوت: از سال ۱۳۹۵ در بعضی از استان‌ها مانند تهران به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه درخواست گواهی فوت قابل دریافت است.
- استشهاد محضری
- شناسنامه متوفی
- عقدنامه یا رونوشت
- وصیت‌نامه رسمی متوفا
- گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی: برای متوفیان قبل از ۱۳۹۵ که تاکنون اقدام نکرده اند.
- شناسنامه وراث
چند نکته مهم درباره انحصار وراثت
افرادی که تصمیم گرفته اند که مراحل حصر وارثت متوفایی را انجام دهند، بهتر است به چند نکته توجه داشته باشند.
- روند انحصار وراثت باید بر مبنای قواعد ارث در قانون مدنی انجام شوند.
- اصولاً تمامی بازماندگان متوفا از او ارث نخواهد برد. به این معنا که در صورت وجود وراثی در طبقات نزدیک تر، وراث طبقات بعدی ارث نخواهند برد.
- در صورت وجود وصیت‌نامه رسمی متوفی، ابتدا به وصیت عمل می‌شود و سپس مراحل انحصار وراثت انجام می‌شود.
- متوفی تنها یک سوم اموال خود را می‌تواند در وصیت تقسیم کند. باقی اموال تحت قوانین حصر وراثت تقسیم خواهند شد.
- بعد از اخذ گواهی فوت، تنها یک نفر باید به دفتر خدمات قضایی مراجعه کند. نیازی به حضور تمامی وراث نیست.
- همراه داشتن گواهی مالیات بر ارث در دفتر خدمات قضایی برای متوفیان سال ۱۳۹۵ الزامی نیست.
- شورای حل اختلاف مدارک لازم برای انحصار ورثه را بررسی می‌کنند و در روزنامه کثیرالانتشار اطلاعیه می‌دهند که اگر ورثه یا وراثی ادعای ارث دارند، خود را معرفی کنند.
- اطلاعیه‌ها و ابلاغیات شورای حل اختلاف از طریق سامانه ثنا به وراث اعلام می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
- نحوه گرفتن خسارت با کروکی آنلاین
- بدون داشتن شاهد چگونه جرم ضرب و جرح را برای دادگاه ثابت کنیم؟
- جرم و مجازات سقط جنین
- از چیستی و موارد سوء پیشینه تا راه حل‌های رهایی از آن
انواع گواهی انحصار وراثت
بعد از اینکه مراحل انحصار وراثت انجام شد، گواهی انحصار وراثت آماده و به وراث ارسال می‌شود. این گواهی دو نوع متفاوت دارد که در ادامه آنها را معرفی خواهیم کرد.
- گواهی انحصار وراثت محدود
- گواهی انحصار وراثت نامحدود
گواهی انحصار وراثت بر اساس ماترک متوفی می‌تواند محدود باشد. اگر میزان اموال فرد کمتر از ۵۰ میلیون ریال باشد، این گواهی محدود است و برای انجام امور و پرداخت دیون معنوی خرج خواهد شد. البته کمتر کسی این روزها دارایی کمتر از ۵۰ میلیون ریال دارد.
به همین دلیل این نوع گواهی کمتر استفاده می‌شود و زمان دریافت آن با بهره مندی از خدمات مشاوره تا حدود یک هفته نیز کاهش می‌یابد. اگر میزان دارایی و ماترک متوفی بیشتر از ۵۰ میلیون ریال باشد، گواهی نامحدود آماده می‌شود. این کار مقداری زمان بر است زیرا شورای حل اختلاف با انتشار خبر در روزنامه باید از وجود تمام وراث اطمینان حاصل کند.
ضمن اینکه مرحله آگهی دادن خود یک ماه زمان لازم دارد. هرچند اگر شما با کمک وکیلی این کار را انجام دهید نهایتاً بعد از ۴۰ روز گواهی انحصار وراثت را دریافت خواهید کرد.
هزینه‌ها و مالیات انحصار وراثت
هزینه دریافت گواهی انحصار وراثت محدود و نامحدود یکسان است. زیرا انتشار آگهی بر عهده شورای حل اختلاف بوده و هزینه ای برای افراد ندارد. اما هزینه کل مراحل انحصار وراثت در حد ۲۰۰ هزار تومان است که باید در دفتر خدمات قضایی پرداخت شود. علاوه بر این باید بدانید که روند انحصار وراثت هیچ مالیاتی ندارد.
وکیل انحصار وراثت
باتوجه به مشکلات بسیار زیادی که در جریان انحصار وراثت وجود دارد حضور فردی که بتواند حل کردن این مشکلات را راحت‌تر کند و روند جریان پرونده را تسریع کند بسیار کمک کننده است. گاهی مشکلات ساده‌ای در این جریان پیش می‌آید. مانند مشغول بودن یکی از وراث که باعث عدم حضورش در روند انحصار وراثت است
در اینجا با وکالت دادن به یک وکیل متخصص و کار بلد این مشکل به راحتی حل می‌شود. گاهی مشکلات پیچیدگی بیشتر پیدا می‌کنند که افراد عادی که از ریز قوانین اطلاعی ندارند می‌توانند با یک اقدام غلط باعث کند شدن روند پرونده شوند. مشکلاتی مانند مفاد تنظیم دادخواست، اعتراض به رای انحصار وراثت، عدم همکاری وراث در انحصار وراثت، مفقود شدن گواهی انحصار وراثت، شهادت دروغ، عدم ذکر اسم اشخاص در گواهی انحصار وراثت به صورت عمد و … درحل این مشکلات حضور شخصی که از ریز قوانین اطلاع دارد بسیار تاثیرگذار است.
پس این یک موضوع بدیهی است که اگر وکیل به جای شما در پروسه انحصار وراثت حضور پیدا کند کارها با سرعت بیشتر ور کیفیت بهتر مطابق خواسته شما انجام می‌شود. برای اطلاع از هزینه وکیل انحصار وراثت از طریق واتساپ با کارشناسان حقوقی دادسو در ارتباط باشید.
مراحل انحصار وراثت ایرانیان خارج از کشور
بر طبق قانون اتباع ایرانی در هر کشور دیگری که زندگی کنند از نظر احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارث، وصیت و فرزند خواندگی) باید طبق قانون ایران برخورد کنند. هموطنان می‌توانند برای انحصار وراثت ایرانیان خارج از کشور، وکالت خود را به یکی دیگر از وراث یا وکیل پایه یک دادگستری بدهند تا ایشان با حق توکیل برایشان وکیل بگیرند. در اینجا وکیل پایه یک دادگستری می‌تواند با وکالتی که از فرد دارد بدون حضور خودشان مراحل انحصار وراثت را انجام داده و حق ایشان را مطالبه کند.
برای وکالت دادن به یک وکیل پایه یک دادگستری که به صورت تخصصی کار انحصار وراثت را انجام می‌دهد باید یا از طریق سامانه ثنا و یا از طریق سامانه میخک اقدام کنید. در صورتی که سیم کارت ایرانی فعال دارید می‌توانید در سامانه ثنا ثبت نام کرده و احراز هویت غیر حضوری را انجام دهید و از وکیل خود بخواهید متن وکالت و حدود اختیارات را به صورت شفاف برای شما توضیح دهد و سپس امضا قرارداد الکترونیکی را انجام دهید.
در صورتی که سیم کارت ایرانی فعال ندارید وارد سایت میخک شوید. ثبت نام را انجام دهید. بسته به قوانین کشوری که در آن سکونت دارید باید احراز هویت و تائید مدارک را یا به صورت غیر حضوری از اسکایپ و یا حضوری در کنسولگری انجام دهید. بعد از انجام این روال وکیل شما می‌تواند وکالت نامه شما را از وزارت امور خارجه دریافت کند و مراحل انحصار وراثت را به جای شما طی کند و گواهی انحصار وراثت را دریافت کند.
عدم همکاری وراث در انحصار وراثت
معمولا افرادی که در پروسه انحصار وراثت هستند در گیر این موضوع می‌شوند که همهی وراث برای انجام انحصار وراثت همکاری نمی‌کنند. در این صورت اولین راه مذاکره کردن با وراث است. در صورتی که مذاکره نتیجه نداد پیشنهاد می‌کنیم از یک وکیل پایه یک دادگستری مشورت بگیرید تا ایشان شما را راهنمایی کنند.
چرا که بسته به مرحله‌ای که در آن قرار دارید راهکار متفاوت است. در صورتی که مشکل شما با ورثه دیگر بر سر یک ملک مشترک است می‌توانید دعوی خلع ید از ملک مشاع را طرح کنید. در آخرین مرحله و در صورتی که هیچ راهی جواب نداد دادگاه جلسه‌ای بدون وراثی که همکاری نمی‌کنند تشکیل می‌دهد و به موضوع رسیدگی می‌کند و در صورت نیاز بدون حضور همه وراث انحصار وراثت انجام می‌شود.
شرایط ورثه برای انجام مراحل انحصار وراثت
تا این قسمت مراحل انحصار وراثت و طبقات وراث را بررسی کردیم. در این عنوان واجد شرایط بودن وراث را بررسی می‌کنیم.
وجود وارث: وارث باید در زمان فوت کسی که قرار است از او ارث ببرد زنده باشد. فرض کنیم پدر فردی قبل از پدر بزرگ ایشان فوت کند. در این صورت دیگر به نوه هم ارث تعلق نمی‌گیرد.
مشروع بودن نسب: در صورتی که فردی از روابط نا مشروع (بدون ازدواج دو شخص) به دنیا آمده باشد و این موضوع ثابت شود، ایشان ارث نمی‌برند.
عدم فرزندخواندگی: شخصی که به فرزند خواندگی گرفته شود از ارث محروم است.
انحصار وراثت فرد محجور
محجوریت به سه دسته تقسیم می‌شود. فرد صغیر، فرد غیر رشید و فرد دیوانه و مجنون. افراد صغیر به سن قانونی نرسیده‌اند و دیگران برایشان تصمیم می‌گیرند. افراد غیر رشید کسانی هستند که به سن قانونی رسیده‌اند ولی درک کامل و کافی نسبت به مسائل مختلف از جمله مسائل مالی ندارند.
افراد دیوانه هم که ممکن است جنون داشته باشند و به هیچ وجه صلاحیت تصمیم گیری در هیچ امور را ندارند. مراحل تقسیم ارث فرد محجور افراد مانند افراد عادی دیگر به کمک وکیل یا قیم قانونی آنها تقسیم می‌شود. ولی این افراد از جهت اینکه به هر دلیلی به بلوغ فکری نرسیدند اجازه نوشتن وصیت نامه ندارند. در واقع وصیت آنها اعتباری ندارد.
طبقات وراث
در مراحل انحصار وراثت و دریافت گواهی انحصار وراثت یکی از مهم‌ترین نکات توجه به طبقات وراث است. از نظر قانونی افراد یا بر اساس سبب یا نسب از متوفی ارث می‌برند. نسبی به واسطه دارا بودن رابطه خونی مثل والد و فرزند است و سببی به واسطه ازدواج رخ می‌دهد.
وراث بر اساس نسبتی که با متوفی دارند به سه طبقه تقسیم می‌شود. در صورتی که حتی یک فرد از طبقه اول حضور داشته باشد، طبقات دیگر ارث نمی‌برند. همچنین هر طبقه به دو درجه تقسیم می‌شود که به شرح زیر است:
- طبقه اول: پدر، مادر، فرزند (درجه اول) و نوه (درجه دوم)
- طبقه دوم: پدر بزرگ، مادر بزرگ، خواهر، برادر (درجه اول) فرزندان خواهر و برادر (درجه دوم)
- طبقه سوم: عمه، خاله، عمو، دایی (درجه اول) فرزندان آنها (درجه دوم)
بهتر است بدانید در صورت متاهل بودن متوفی همسر ایشان جز طبقات محسوب نمی‌شود و در هر صورت ارث می‌برد.
سهم الارث افراد
این موضوع بسته به این که فرد از کدام طبقه باشد و اینکه آیا افرادی از این طبقه حضور دارند یا خیر متفاوت است. ما به چند مورد از متداول‌ترین سهم الارث‌ها می‌پردازیم.
- در صورتی که متوفی فقط پدر و مادر دارد: مادر یک سوم و پدر دو سوم اموال متوفی را ارث می‌برد.
- متوفی پدر (یا مادر) و یک دختر دارد: سهم پدر یک چهارم و دختر سه چهارم اموال متوفی است.
- متوفی پدر (یا مادر) و یک پسر دارد: پدر یک ششم و مابقی اموال متوفی به پسر تعلق دارد.
- متوفی دارای یک پسر و یک دختر است: پسر دو برابر دختر ارث می‌برد.
- متوفی دو دختر دارد: ارث بین آن دو نصف نفر می‌شود.
- پدربزرگ و مادر بزرگ پدری و پدر بزرگ و مادر بزرگ مادری: ارث در اجداد پدری دو سوم و مادر یک سوم تقسیم می‌شود.
سهم دولت از ارث
در صورتی که متوفی ورثه‌ای نداشته باشد مراحل انحصار وراثت و دریافت گواهی انحصار وراثت کاملا متفاوت می‌شود. اگر متوفی در زمان مرگ وارثی نداشته باشد طبق نظر حاکم قانون، پس از گذشت ده سال و پیدا نشدن وارث اموال ایشان به حساب خزانه دولت واریز می‌شود و در اصطلاح سهم دولت از ارث محسوب می شود. بر اساس ماده ۸۶۶ قانون مدنی: در صورت نبودن وارث امر ترکه متوفی راجع به حاکم است.
ماده ۳۳۵ قانون امور حسبی: اگر از تاریخ تحریر ترکه تا ده سال وارث متوفی معلوم شود ترکه به او داده می‌شود و پس از گذشتن مدت نام برده باقی مانده ترکه به خزانه دولت تسلیم می‌شود و ادعاء حقی نسبت به ترکه از کسی به هر عنوان که باشد پذیرفته نیست.
بیشتر بخوانید:
- مجازات انتشار تصاویر خصوصی چیست؟
- آیا می توان ملک اجاره ای را اجاره داد؟
- شیربها در قانون وجود دارد؟
- قانون سد معبر و نحوه شکایت از آن
اخبار «صبح من» را در بله و ایتا دنبال کنید:
کانال «صبح من» در بله:
https://ble.ir/sobheman
کانال «صبح من» در ایتا:
https://eitaa.com/Sobheman
