چرا وقتی ما را قلقلک می‌دهند، می‌خندیم؟

کد خبر : 61903
05 مهر 1403 - 11:00

از نخستین لحظاتی که کودک به دنیا می‌آید تا زمانی که به بزرگ می‌شود، به لمس برخی از نواحی بدن خود مثلا در ناحیه‌ی شکم، واکنش نشان می‌دهد؛ تکان می‌خورد، خم می‌شود و حتی ممکن است از خوشحالی جیغ بزند. اما چه چیزی باعث می‌شود واکنش ما به قلقلک، خنده‌ی بی‌اختیار باشد؟

«صبح من» با مطالب پزشکی: از نخستین لحظاتی که کودک به دنیا می‌آید تا زمانی که به بزرگ می‌شود، به لمس برخی از نواحی بدن خود مثلا در ناحیه‌ی شکم، واکنش نشان می‌دهد؛ تکان می‌خورد، خم می‌شود و حتی ممکن است از خوشحالی جیغ بزند. اما چه چیزی باعث می‌شود واکنش ما به قلقلک، خنده‌ی بی‌اختیار باشد؟

به گزارش مجله‌ی خبری «صبح من»، ساندرا برویلز، محقق از مرکز علوم اعصاب محاسباتی برنشتاین در پایتخت آلمان، در این زمینه می‌گوید: «پاسخ به احساس قلقلک، یک واکنش بسیار منحصر به فرد است که در چارچوب حساسیت به خود نسبت به محرک‌های خارجی قرار می‌گیرد.»

اگرچه این موضوع هنوز بسیار مرموز است، اما دانشمندانی مانند برویلز، توضیحات و پاسخ‌های جالبی در مورد ماهیت این مطلب ارائه کرده‌اند که وقتی در معرض این محرک خارجی قرار می‌گیریم، چه اتفاقی برای ما می‌افتد.

دانشمندان هنگام پرداختن به مفهوم قلقلک دادن، بر ضرورت تمایز بین دو احساس مختلف تاکید می‌کنند که اولین آن، احساس ناشی از تماس پوست با یک جسم نرم مانند پر یا مو است و به Knismesis معروف است و معمولاً میل به خندیدن را تحریک نمی‌کند و احساس خارش را روی پوست ایجاد می‌کند. در مورد احساس دوم، به آن قلقلک سنگین (گرگالزیس) می‌گویند و از طریق فشار مکرر به یک مکان خاص از بدن ایجاد می‌شود، میل به خندیدن، تحریک می‌شود.

به گفته‌ی «شیمبه ایشیاما»، متخصص اعصاب در انستیتوی سلامت روان در شهر مانهایم آلمان، در قلقلک از نوع اول، واکنش فرد به دلیل کاهش آسیب به پوست در برابر اصطکاک است مانند واکنشی که گاوها با حرکت دادن دم خود برای دفع مگس انجام می‌دهند.

وی افزود: در مورد قلقلک سنگین، نظریه‌های زیادی وجود دارد که علل آن را توضیح می‌دهد، از جمله اینکه هدف آن، دفاع خودکار از نقاط ضعیف یا مراکز حساس بدن است، بنابراین نشان دادن پاسخ قوی حتی اگر در حالت بازیگوشی باشد، دور از انتظار نیست.

اگرچه او معتقد است که این نظریه با توجه به اینکه لمس برخی دیگر از بخش‌های بدن باعث ایجاد احساس قلقلک در آنها نمی‌شود، جامع نیست.

ایشیاما معتقد است که احساس قلقلک در چارچوب نوازش و تحکیم پیوندهای اجتماعی بین افراد همنوع قرار می‌گیرد و فواید ثانویه‌ی دیگری نیز به دنبال دارد. توجه داشته باشید که قلقلک، محدود به انسان نیست، زیرا نشان داده شده است که برخی از گونه‌های میمون‌های بزرگ و جوندگان در مواجهه با قلقلک دادن، واکنش مشابهی نشان می‌دهند.

وی خاطرنشان کرد که عنصر مشترک در همه موجوداتی که احساس قلقلک می‌کنند این است که همه‌ی آنها پستانداران اجتماعی هستند که با هم بازی می‌کنند، با هم برخورد دارند و با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند.

از جمله نکاتی که از نظریه قبلی حمایت می‌کند این است که قلقلک دادن در نهایت یک فرآیند عاطفی است که به بافت اجتماعی مرتبط است، انسان‌ها و حیوانات زمانی که در حالت عاطفی مثبت و حالتی هستند که تمایل به بازی دارند، احساس قلقلک می‌کنند.

به عقیده‌ی برویلز، پاسخ به قلقلک دادن مربوط به آشنایی افراد است، به این معنی که قلقلک دادن زمانی که در بین غریبه‌ها اتفاق می‌افتد، باعث ایجاد احساس خنده نمی‌شود. او تأیید می‌کند که احساس اضطراب می‌تواند احساس قلقلک دادن را محدود کند، همانطور که یک فرد نمی‌تواند وقتی خود را قلقلک می‌دهد، بخندد! از این منظر می‌توان گفت که قلقلک، واکنشی است که باید در یک زمینه‌ی اجتماعی رخ دهد.

دانشمندان بخش‌هایی از مغز را که به‌ ویژه تحت تأثیر قلقلک قرار می‌گیرند، بررسی کرده‌اند و با آزمایش‌های انجام‌ شده بر روی موش‌ها، نشان داده‌اند که قسمت‌هایی از مغز که در حین بازی، تحت تأثیر قرار می‌گیرند، همان قسمت‌هایی از مغز هستند که هنگام احساس قلقلک، تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

دانشمندان به احساسات متناقضی که با قلقلک دادن همراه است توجه کرده و از خود می‌پرسند که آیا قلقلک دادن همیشه شادی و لذت را به همراه دارد؟

برویلز می‌گوید: آزمایش‌ها روی موش‌ها نشان داده است که قلقلک دادن ممکن است گاهی به عنوان بخشی از سیستم پاداش در حین تمرین مورد استفاده قرار گیرد.

مطالعه‌ای که در اوایل سال جاری توسط ایشیاما انجام شد ثابت کرد که این قلقلک وسیله‌ای برای تحریک حسی نیز محسوب می‌شود.

ایشیاما می‌گوید، با این حال، انسان‌ها و موش‌ها به طور یکسان وقتی در موقعیتی قرار می‌گیرند که تهدید به قلقلک دادن می‌شود، نشانه‌های ترس از خود نشان می‌دهند و گاهی اوقات از قلقلک دادن بیزارند.

برخی از روایات تاریخی حاکی از آن است که قلقلک دادن در گذشته به عنوان وسیله‌ای برای شکنجه به کار می‌رفته است، به ویژه زمانی که از چارچوب بازی و آشنایی خارج بوده و به شکلی نامطلوب انجام می‌شده است، قربانی در این صورت احساس لذت و خنده نداشته بلکه احساس ناراحتی داشته است.