«صبح من» با دانستنی ها: تولید قارچ نیازمند آگاهی و آموزش های لازم در این زمینه می باشد. در ابتدا یک تعریفی از قارچ داشته باشیم و شرایطی که می توان قارچ را در آن پرورش داد، تعریف می کنیم.
به گزارش صبح من، قارچ موجودی است که هیچ اندام فتوسنتزی ندارد، ساقه و برگ نیز ندارد؛ بنابراین گیاه نیستند و از طرفی از لحاظ ساختار نیز به جانوران شبیه نیستند و بسیار ساده تر از گیاهان و جانوران هستند؛ بنابراین قارچ ها را در دسته ای جداگانه طبقه بندی می کنند. قارچ دکمه ای با زندگی روی مواد آلی مرده، غذای مورد نیاز خود را بدست می آورد که به این مواد آلی مرده، کمپوست می گوییم.
کمپوست چیست؟
کمپوست، مخلوط بقایای حیوانی و گیاهی است. دلیل لزوم وجود این دو ماده در کمپوست این است که در اثر فعالیت میکروارگانیسم ها، مواد معدنی، کربوهیدرات ها و پروتئین هایی که داخل این بقایا وجود دارد، به شکل قابل جذب برای قارچ در می آید و قارچ می تواند از آن تغذیه کند.
پنج ماده اصلی در ساخت کمپوست، آب، کاه و کلش، کود مرغی، نیتروژن و سنگ گچ می باشد که نسبت استفاده از این مواد اولیه در فرمول های مختلف کمپوست سازی ممکن است، متفاوت باشد.
طراحی سالن پرورش قارچ
اکثر سالن های پرورش قارچ دکمه ای در ایران، دارای دیوارهای بتونی و کف موزاییک می باشند. لیکن برای واحدهای صنعتی از دیوارهای ساندویچ پنل که عایق هستند، استفاده می کنند.
برای سقف سالن ها پلیت، تیرچه بلوک و یا بلوک همراه فوم بکار می‌برند. معمولاً ابعاد سالن‌ها را (۲۱-۱۸)× ۶ متر با ارتفاع ۴/۵ متر در نظر می گیرند که این ابعاد در واحدهای مختلف متغیر است. در سالن یک شیب ملایم به مقدار یک سانتی متر از ابتدای سالن به انتهای آن و از کناره ها به سمت وسط سالن به مقدار ۲ سانتی متر جهت جلوگیری از تجمع آب در زمان شستشوی کف، وجود دارد.
قفسه بندی سالن پرورش قارچ
استفاده از عرض ۱۴۰ سانتی‌متر و ۱۶۰ سانتی‌متر در کشور ما مرسوم است که با سایز ۱۴۰ سانتی‌متر، کار کارگر داخل سالن راحت‌تر است ولی اغلب از سایز ۱۶۰ سانتی متر جهت افزایش سطح زیر کشت استفاده می‌کنند. البته با توجه به وضعیت عرض سالن و محدودیت‌های هر محل باید جداگانه طراحی شود.
فاصله بین طبقات ۶۵ تا ۷۰ سانتی‌متر مناسب است که کار کارگران راحت‌تر باشد و اختلاف حدود ۲۰ سانتی‌متر طبقه اول از کف سالن جهت شستوشو و نظافت در پایان هر مرحله کاری، لازم است.
در تولید قارچ، جنس قفسه بندی بسته به میزان هزینه ای که برای آن در نظر گرفته می شود، متفاوت است؛ سازه پروفیل ساختمانی با آهن سیاه، لوله و پروفیل صنعتی را می توان برای قفسه بندی در نظر گرفت.
معمولاً از سازه لوله بدلیل هزینه نسبتاً مناسب نسبت به روش‌های دیگر، استقامت و مقاومت نسبت به روش‌های دیگر به علت نوع سازه و همچنین شکل‌پذیری به مراتب بیشتر استفاده می شود.
همیشه قبل از راه اندازی سالن خود، آموزش دقیق و عملی پرورش قارچ دکمه ای بسیار حائز اهمیت است به طوری که شناخت دقیق از تک تک مراحل پرورش، دانستن شرایط محیطی و تنظیم صحیح آن، داشتن آگاهی لازم برای خرید تجهیزات و قفسه بندی و … می تواند در موفقیت و افزایش عملکرد یک سالن پرورش قارچ نقش بسیار مهمی داشته باشد. دوره جامع عملی پرورش قارچ دکمه ای به صورت صفر تا صد، تمامی آنچه برای پرورش قارچ دکمه ای باید بدانید را در اختیار شما قرار می دهد؛ لینک زیر را از دست ندهید.
مراحل تولید قارچ
پس از ورود کمپوست به سالن پرورش قارچ، ۴ مرحله ریسه دوانی در کمپوست، ریسه دوانی در خاک پوششی، هوادهی و باردهی طی می‌شود که در هرمرحله دما، رطوبت و … سالن باید کنترل شود.
۱- ریسه دوانی در کمپوست:
این مرحله ۱۴-۱۷ روز طول می‌کشد. در این مرحله دمای ۲۵ درجه سانتی گراد را برای میسیلیوم ها فراهم نموده تا در کمپوست رشد کنند و به‌اصطلاح به‌خوبی سفید کند.
در این مرحله رطوبت محیط حدود ۹۰ تا ۹۵% در نظر گرفته می‌شود تا علاوه بر تأمین رطوبت مورد نیاز کمپوست از خشک شدن نیز جلوگیری شود. در طول این مدت باید سطح کمپوست با روزنامه پوشیده شود و سطح روزنامه‌ها با آبپاش آبیاری شود.
معمولاً میزان Co2 در این مرحله در بستر ۵۰۰۰-۱۰۰۰۰ ppm میباشد.
۲- ریسه دوانی در خاک پوششی:
پس از سفید شدن کمپوست، ادامه‌ی رشد رویشی میسلیوم ها باید در خاک‌پوششی صورت گیرد. علاوه بر اینکه در این مرحله عمل اختلاط کمپوست و خاک پوششی باید صورت گیرد و شرایط محیطی لازم نیز باید فراهم گردد. نحوه ی مخلوط شدن و زمان آن متفاوت است که بسته به آن، عمل مخلوط شدن خاک و کمپوست را رافلینگ یا ککینگ می گویند.
۳- هوادهی:
پس از سفید شدن میسیلیوم ها در خاک پوششی، باید از رشد رویشی میسلیوم جلوگیری کنیم و آن را وادار کنیم تا وارد فاز زایشی شود؛ به همین دلیل هوادهی می‌کنیم یعنی دما و co2 را کاهش داده و شرایط محیطی ویژه‌ای برای میسلیوم ها فراهم می‌کنیم تا وارد فاز زایشی و تولید اندام بارده قارچ شوند. در فاز زایشی اندام‌های باردهی قارچ در شرایط شوک دهی تشکیل می‌شود و رشد میکند و حفظ شرایط رشد میسلیوم و اندام‌های باردهی مهم‌ترین کاری است که باید انجام شود.
۴- باردهی:
پس از ۷ روز بعد از شوک دهی قارچ وارد مراحل ته سنجاقی و رشد و نمو اندام باردهی قارچ می‌شود. با تشکیل اندام بارده، باید شرایط را برای رشد و نمو آن فراهم کنیم تا تبدیل به قارچ شوند.
دما، رطوبت و غلظت Co2 از مهم‌ترین فاکتورهای محیطی برای تشکیل اندام بارده قارچ هستند. بهترین دما برای تشکیل اندام بارده قارچ ۲۰ درجه سانتی گراد در کمپوست و دمای ۱۸ درجه سانتی گراد برای هوا میباشد. غلظت Co2 ناشی از میزان تولید Co2 از میسلیوم ها و میزان Co2 موجود در هوای تازه میباشد. غلظت کل Co2 برای تشکیل اندام بارده بین ۲۰۰۰-۶۰۰۰ ppm باشد.
برداشت قارچ ها در مرحله اول را فلش اول می گویند. پس از برداشت اول با تمیز کردن سطح بستر از قارچ های باقیمانده و آبیاری مجدد، پین های فلش دوم شروع به رشد کرده و در نهایت برداشت دوم و سوم نیز خواهیم داشت که به آن ها فلش دوم و فلش سوم گفته می شود.
چرا پرورش قارچ امری سودده است ؟
تولید پروتئین بسیار گران است. راندمان تولید بالا و دوره کشت کوتاه قارچ های خوراکی، دال بر جنبه اقتصادی بسیار مهم آن است. محصولی غنی از:
- پروتئین
- کلسیم و
- اسیدهای آمینه ضروری
میزان پروتئین قارچ صدفی حدود ۲۲تا ۲۷درصد وزن خشک و ۳تا ۴درصد وزن ترآن است.
میزان چربی موجود در قارچ ۱درصد وزن خشک و ۰/۱تا ۰/۳درصد وزن تر آن میباشد، که این چربی شامل اسیدهای چرب ضروری و غیر اشباع است.
میزان املاح در قارچها ۱درصد وزن تر آن میباشد، که شامل پتاسیم، فسفر، منیزیم، کلسیم، آهن و مقداری
روی است.
قارچها این قابلیت را دارند که با فعالیت آنزیمی خود از مواد با ارزش غذایی کم، نظیر کاه و کلش، ماده غذایی
با ارزش بالاتر تهیه کنند.
چگونه پرورش قارچ را شروع کنم؟
طبقه بندی قارچ ها براساس شکل تغذیه ای
- قارچ های خوراکی ـ دارویی:مانند قارچهای صدفی، دکمهای، شیتاکه، ولواریلاو
- قارچ های دارویی:به علت دارا بودن نوعی بافت خاصیت خوراکی ندارند، ولی عصاره آنها خواص دارویی دارد، مانند گنودرمالوسیدیم
- قارچ های غیر خوراکی:قارچهایی که نه خاصیت خوراکی دارند و نه سمی هستند مانند قارچهای جنگلی
- قارچ های سمی:این قارچها به علت دارا بودن مواد خاصی در بافت خود خاصیت سمی داشته و قابل مصرف نیستند. این نوع قارچها ایجاد مسمومیت و در نهایت باعث مرگ میشوند. مانند آمانتیای سفید یا قرمز
مزایای پرورش قارچ صدفی
- عدم نیاز به زمین با مساحت زیاد و مرغوب
- عدم فصلی بودن کشت
- عدم وابستگی ارزی
- عدم نیازنسبی به آب
- استفاده از پسماند های زراعی برای تهیه بستر کشت
- معمولاً قیمت محصول در حد توان و تمایل خرید مصرف کننده است.
شرایط مورد نیاز پرورش قارچ در محیط بسته
- اتاق پرورش
- رطوبت ساز یا مه پاش
- کولر
- فن های ورودی و خروجی هوا
- دماسنج میله ای و مینیمم، ماکزیمم
- رطوبت سنج
- محلی برای خروج آبهای اضافه در سالن پرورش
- با توجه به اینکه سالن به آبپاشی جهت بالا رفتن و حفظ رطوبت و همچنین شستوشو نیاز دارد وجود شیر آب در سالن بسیار به راحتی کار کمک میکند
- هیتر یا بخاری
- موارد ضدعفونی کننده اتاق پرورش
ویژگی های اتاق پرورش قارچ
- اتاق پرورش قارچ برای نگهداری بیشتر رطوبت باید دیوارهای سیمانی داشته باشد
- اتاق باید حتماً جایی برای خروج آب داشته باشد.
- اتاق پرورش باید امکان نصب تجهیزاتی برای تهویه و هوا دهی را داشته باشد.
- اتاق پرورش باید کاملا بدون درز باشد.
- امکان نصب وسایل گرمایشی را داشته باشد.
- دارای لوله کشی آب برای آبپاشی و ایجاد رطوبت باشد.
- ارتفاع مناسب برای ایجاد طبقات را داشته باشد (ارتفاع ۴متر مناسب است.)
گردآوری و تنظیم: صبح من
