«صبح من» با دانستنی ها: قطار، یکی از مهم‌ترین اختراعات در صنعت حمل و نقل است که نه‌تنها به جابه‌جایی مسافران و کالاها کمک می‌کند، بلکه عاملی برای ارتقای اقتصاد و توسعه جوامع است. این اختراع که امروزه همچنان درحال‌توسعه و بهبود است، نشان‌دهنده پیشرفت بی‌شمار در علم و فناوری است.
اولین قطار معمولاً به گلگترابا نسبت داده می‌شود که توسط جورج استفانسون در اواخر قرن هجدهم ساخته شد. این قطار بر روی ریل‌های چوبی و به کمک بخار حرکت می‌کرد. اختراع اولین قطار نشان‌دهنده توانایی بشر در استفاده از منابع طبیعی برای ایجاد ابزارهای پیشرفته‌تر است.
به گزارش مجله خبری صبح من، از آن زمان تاکنون، صنعت قطارها به طور چشمگیری پیشرفت کرده است. از قطارهای بخار تا قطارهای برقی و مغناطیسی، فناوری حمل و نقل ریلی به شکلی غیرقابل‌تصور تغییریافته است. امروزه، قطارها به‌عنوان یکی از سریع‌ترین و پایدارترین وسایل حمل و نقل شناخته می‌شوند که به ارتقای زندگی شهری و کاهش ترافیک و آلودگی هوا کمک می‌کنند.
اولین قطارها
قطارها به‌عنوان وسیله‌ای بزرگ و سنگین که بر روی ریل‌های فولادی حرکت می‌کنند، در ذهن ما جا می‌گیرند. این تصور درست است، اما قطارهایی که در قرن شانزدهم استفاده می‌شدند، با این تصور متفاوت بودند. در آن زمان، ریل‌ها از جنس چوب بودند و قطارها واگن‌هایی بودند که توسط اسب‌ها به حرکت در می‌آمدند. این نوع حمل و نقل محدود به چند نقطه از جهان بود و کاربرد عمومی نداشت.
با ظهور قطارهای بخار در اواخر قرن هجدهم، صنعت حمل و نقل دستخوش تحولات جدی شد. قطارهای بخار با امکانات بهتر و سرعت بیشتر، جایگزین قطارهای اسبی شدند و امکان انتقال بار و مسافران را به مقیاس گسترده‌تری فراهم کردند. این تغییرات نه‌تنها به افزایش سرعت حرکت قطارها منجر شد، بلکه به توسعه شبکه ریلی و افزایش دسترسی به نقاط مختلف جهان کمک کرد.
در قرن بیستم، با ظهور قطارهای الکتریکی و دیزلی، تکنولوژی حمل و نقل ریلی به سطحی جدید از پیشرفت رسید. قطارهای مدرن با سرعت و کارایی بالا، نقش بیشتری در تسهیل حرکت افراد و کالاها ایفا می‌کنند و به بهبود زندگی شهری و کاهش آلودگی هوا کمک می‌کنند.
بیشتر بخوانید: این شاه قاجار اولین خودرو خارجی را به ایران وارد کرد
قطار بخار
نسل دوم قطارها که به شکلی قابل‌توجه صنعت راه‌آهن را تغییر داد و بسیاری از ویژگی‌های قطارهای مدرن را شکل داد، به قرن نوزدهم برمی‌گردد. در سال ۱۸۰۴، ریچارد ترویتیک، یک مهندس انگلیسی، با استفاده از نیروی بخار، موفق به اختراع اولین قطار ریلی در منطقه ولز جنوبی شد. این اختراع عظیم به‌عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط عطف در تاریخ قطارهای مدرن شناخته می‌شود.
در آغاز، ترویتیک یک لوکوموتیو برای حمل بار با ظرفیت ۲۰ تن ساخت و سپس موفق به طراحی یک لوکوموتیو دیگر برای حمل مسافران شد. اما زمانی که یکی از چرخ‌های لوکوموتیو شکست و تعمیر آن به‌مراتب پیچیده‌تر از انتظارات بود، تعداد کسانی که از این خدمات استفاده می‌کردند کاهش یافت. ترویتیک نیز تمایلی به تعمیر قطارش نداشت و این موضوع منجر به ترک قطار مسافربری‌اش در گوشه‌ای از ولز جنوبی شد.
این داستان نشان‌دهنده‌ی فرایند پیچیده‌ای است که صنعت راه‌آهن در آغاز تکامل خود را طی کرده است. این ابتکارهای نخستین مانند اختراع ترویتیک، پایه‌های اصلی را برای توسعه و تحولات بعدی در زمینه قطارها فراهم کردند. این مسیر تاکنون به یک نقطه بسیار پیشرفته از فناوری و عملکرد در حمل و نقل جهانی ادامه یافته است.
حمل و نقل عمومی با قطار
تاریخچه قطار ها و اختراع آنها نشان می‌دهد که چگونه انسان از طریق تلاش و خلاقیت خود، ابزارهایی را ایجاد کرده که تأثیر زیادی بر زندگی و تاریخ جوامع داشته‌اند. اگرچه در ابتدا، قطارها بیشتر به‌عنوان وسیله‌ی حمل و نقل بار در نظر گرفته می‌شدند، اما با گذر زمان و تکامل فناوری، آنها به‌عنوان یکی از پراهمیت‌ترین وسایل حمل و نقل مسافر نیز شناخته شدند.
در قرن نوزدهم، با ظهور نسل دوم قطارها، صنعت راه‌آهن به شکلی کاملاً جدید شکل گرفت. ریچارد ترویتیک، با ساخت اولین قطار بخار در منطقه ولز جنوبی انگلستان، ابتدای این تحول را فراهم کرد. اما وقتی که جورج استفنسون وارد صحنه شد، این تغییرات به ابعاد بزرگتری رسید. استفنسون، با استفاده از خلاقیت و دانش فنی، قطارهای بخاری را به‌عنوان وسیله حمل و نقل عمومی معرفی کرد و از آن برای انتقال بار و مسافران استفاده کرد. این تحول نه‌تنها به بهبود شبکه راه‌آهن منجر شد، بلکه نقش بسیار مهمی در توسعه صنعت حمل و نقل و رشد اقتصادی انگلستان ایفا کرد.
بیشتر بخوانید: (عکس) اولین خودروی جمعی بین شهری ایران چه بود؟
از آن زمان تاکنون، تکنولوژی حمل و نقل ریلی به شکل فراگیری پیشرفت کرده است. باوجوداینکه استفاده از قطارهای بخاری به‌تدریج کاهش‌یافته است، اما هنوز هم در برخی نقاط جهان، این نوع قطارها به دلایل تاریخی و فرهنگی حفظ می‌شوند. این موارد نه‌تنها به حفظ تاریخچه قطار ها کمک می‌کنند، بلکه جذابیت گردشگری خاصی نیز دارند.
در ایران نیز، نمونه‌هایی از قطارهای بخاری که در دوره ناصرالدین‌شاه وارد شده بودند، هنوز باقی‌مانده‌اند و به‌عنوان “ماشین‌دودی” شناخته می‌شوند. این نمونه‌ها نه‌تنها جزئی از تاریخ حمل و نقل ایران هستند، بلکه جذابیت توریستی و فرهنگی خاصی را نیز دارند و موردتوجه مسافران داخلی و خارجی قرار می‌گیرند. به‌این‌ترتیب، نقش قطارهای بخاری به‌عنوان یک قطعه از تاریخ و فرهنگ حمل و نقل، همچنان پر رنگ و بارز است و می‌تواند جایگاه خود را در ذهن مردم حفظ کند.
سیر تحول قطارها
برای آشنایی دقیق با تاریخچه قطار ها، این رخدادهای مهم را به شرح زیر بررسی کنید:
- ۱۷۶۵: استاندارد عرض خطوط راه‌آهن به میزان ۱۴۳۵ میلی‌متر تعیین شد. این استاندارد عرض در اغلب کشورها به‌عنوان استاندارد جهانی در نظر گرفته شد و تا امروز استفاده می‌شود.
- ۱۸۰۴: ریچارد ترویتیک، اولین لوکوموتیو با موتور بخار را در ولز جنوبی (انگلستان) ساخت. این اختراع اساسی بود که توسعه صنعت راه‌آهن را به سمت پیشرفت و گسترش هدایت کرد.
- ۱۸۱۴: آغاز به کار لوکوموتیو استفنسون در یک معدن در انگلستان. این لوکوموتیو با استفاده از نیروی بخار، قادر به حمل بار و مسافران بود و نقطه عطفی در تاریخ صنعت راه‌آهن به شمار می‌آید.
- ۱۸۲۵: افتتاح اولین مسیر منظم قطار بین استاکتون و دارلینگتون که ترابری عمومی را گسترش داد. این اتفاق باعث شد تا قطارها به‌عنوان یکی از مهم‌ترین وسایل حمل و نقل مسافر و بار در جوامع شناخته شوند.
- ۱۸۳۰: اولین مرکز ارائه خدمات منظم به مسافران میان منچستر و لیورپول در انگلستان افتتاح شد. این مرکز علاوه بر امکانات برای مسافران، باعث بهبود سرویس‌دهی و ارتقای صنعت راه‌آهن شد.
- ۱۸۳۰: اولین قطار آمریکا در این سال و در کارولینای جنوبی آغاز به کارکرد. این اتفاق باعث شد تا صنعت راه‌آهن در آمریکا رشد چشمگیری را تجربه کند.
- ۱۸۵۹: ساخت اولین کوپه خواب در امریکا برای مسافرانی که در مسیرهای طولانی قرار داشتند. این اختراع باعث راحتی بیشتر مسافران در سفرهای طولانی شد.
- ۱۸۶۳: امریکا در این سال یک رستوران داخلی قطار تعبیه کرد که به مسافران امکان سرو غذا در حین سفر را فراهم می‌کرد.
- ۱۸۶۳: اولین قطار زیرزمینی که امروزه با عنوان مترو شناخته می‌شود، در لندن به بهره‌برداری رسید. این اتفاق بازتابی بزرگ در توسعه حمل و نقل شهری داشت.
- ۱۸۶۹: در این سال پروژه ساخت راه‌آهن سراسری در امریکا پایان یافت و این کشور از یک شبکه راه‌آهن یکپارچه برخوردار شد.
- ۱۸۷۹: ساخت اولین قطار برقی توسط آلمان که منجر به حفظ محیط‌زیست از آلودگی شد. این اختراع مهم در راستای توسعه صنعت حمل و نقل و کاهش تأثیرات منفی آن بر محیط‌زیست بود.
- ۱۸۸۵: تکمیل خطوط راه‌آهن کانادا در این سال صورت گرفت و این کشور همچنین به یک شبکه راه‌آهن گسترده دست‌یافت.
رقابت قطار و اسب
در سال ۱۸۲۷، راه‌آهن اوهایو و بالتیمور به‌عنوان نخستین شرکت آمریکایی موفق به دریافت مجوز جابه‌جایی مسافر و بار شد. اما برای تحقق این هدف، نیاز به توسعه موتور بخاری بود که بتواند بر روی زمین‌های سخت و ناهموار حرکت کند، نه واگن‌های اسب‌ران که در حال حاضر استفاده می‌شدند. در همین زمان، پیتر کوپر، کارخانه‌داری که مالکیت زمین‌هایی که خطوط راه‌آهن در آنها کشیده شده بود را داشت و اگر راه‌آهن موفق می‌شد، ارزش زمین‌های او نیز افزایش می‌یافت. پس او پیشنهاد ساخت موتور موردنیاز را داد.
در ۲۸ آگوست ۱۸۳۰، موتوری با نام “تام تامب” که توسط کوپر ساخته شده بود، در حال آزمایش در نزدیکی بالتیمور بود. در همین زمان، یک واگن کنار او توقف کرده و به مبارزه با او دعوتش کرد. کوپر پذیرفت و مسابقه آغاز شد. موتور بخار شروع به حرکت‌کردن کرد، اما به دلیل یک مشکل فنی مجبور به کناره‌گیری شد و باعث شد اسب از خط پایان رد شود.
بیشتر بخوانید: (عکس) خودرویی قدیمی که هنوز کار می‌کند!
ازآن‌پس، کارکنان و مدیران خط‌آهن بالیتیمور و اوهایو تحت‌تأثیر قدرت و سرعت موتور او قرار گرفته و تصمیم به تبدیل راه‌آهن خود به شکل بخار آن گرفتند. این تغییر باعث شد که این راه‌آهن یکی از مشهورترین خطوط آهن در آمریکا شود و کوپر به‌عنوان یک سرمایه‌گذار، به اختصاص سرمایه برای “اتحادیه کوپر” مشغول شود.
اگرچه جیمز وات خودش مخترع موتور بخار نبود، اما اولین کسی بود که موتور بخار امروزی و ابزارهای سنجش قدرت آن را ابداع کرد. در دهه ۱۷۶۰، این مخترع اسکاتلندی باتوجه‌به نسخه اولیه موتوری که توسط توماس نیوکامِن طراحی شده بود، به ایده کنار هم قرار دادن اجزای موتور پرداخت. اما موتور نیوکامن که نیاز به خنک کردن و گرم کردن مجدد داشت، انرژی زیادی را اتلاف می‌کرد.
اصطلاح اسب بخار
اختراع جیمز وات که شامل اضافه‌کردن یک دستگاه کندانسور یا خنک‌کننده جداگانه به موتور بود، به‌شدت کارایی موتور را افزایش داد. وات که فروشنده‌ای قهار بود، به دنبال روشی برای بازاریابی محصول خود بود. او به محاسبه توانایی یک اسب در یک دوره زمانی خاص پرداخت. این محاسبات، با اصطلاح “اسب بخار” شناخته شدند و وی به دست‌آوردن عددی رسید که نشان می‌داد چند اسب می‌توانند جایگزین یک موتور بخار شوند. طرح وات به‌زودی با استانداردهای صنعتی مطابق شد و منجر به اختراع نخستین لوکوموتیوهای بخار در سال ۱۸۰۴ شد.
تاریخچه ریل‌ها
استفاده از ریل‌ها برای حمل و نقل به‌عنوان یکی از نخستین نمادهای پیشرفت در صنعت حمل و نقل است. ریل‌ها از قرن شانزدهم در معادن اروپا برای حمل زغال‌سنگ به کار گرفته می‌شدند؛ اما راه‌آهن در قرن هجدهم و در بریتانیا ساخته شد. تا شروع انقلاب صنعتی یعنی سال‌های ۱۷۶۰ تا ۱۸۴۰ میلادی، ریل‌ها از جنس چوب بلوط ساخته می‌شدند و با تسمه‌های فلزی آنها را کنار هم نگه می‌داشتند.
در سال ۱۸۵۷ در دربی میدلند انگلستان، ریل‌های فولادی برای اولین‌بار ساخته شدند. این ریل‌ها با دوامی بسیار بالا و قابلیت تحمل فشارهای بیشتری نسبت به ریل‌های چوبی برخوردار بودند. این تغییر به‌واسطه مقاومت بیشتر و عمر طولانی‌تر، بهبود قابل‌توجهی در صنعت راه‌آهن ایجاد کرد. از آن زمان به بعد، روند پیشرفت ریل‌ها ادامه یافته و متناسب با نیازهای مختلف، انواع مختلفی از ریل‌ها طراحی و ساخته شده است.
از جمله انواع ریل‌های موجود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱٫ ریل راه‌آهن
این نوع ریل‌ها برای ساخت خطوط راه‌آهن اصلی و استفاده در حمل و نقل مسافران و بارها به کار می‌روند. طراحی و ساخت این ریل‌ها با هدف ایجاد پایداری، مقاومت و سرعت بالا صورت می‌گیرد.
۲٫ ریل‌های سبک راه‌آهن
این نوع ریل‌ها برای استفاده در حمل و نقل شهری و معادن مورد استفاده قرار می‌گیرند. آنها به دلیل وزن کمتر و انعطاف‌پذیری بیشتر، مناسب برای مسیرهای کوتاه و با ترافیک شلوغ هستند.
۳٫ ریل شیاردار
این نوع ریل‌ها برای استفاده در سیستم‌های تراموا و متروها طراحی شده‌اند. آنها با سیستم خاصی از شیارها بر روی زمین نصب می‌شوند و قابلیت ایجاد حرکت دقیق و ثابت را فراهم می‌کنند.
۴٫ ریل جرثقیل
این نوع ریل‌ها برای استفاده در صنایع سنگین و حمل و نقل بارهای سنگین و بزرگ طراحی شده‌اند. آنها باتوجه‌به قابلیت تحمل فشار و وزن بالا، برای استفاده در محیط‌های صنعتی مناسب هستند.
۵٫ ریل LR55
این یکی از انواع ریل‌هایی است که برای استفاده در شبکه‌های راه‌آهن سریع السیر طراحی شده است. این ریل‌ها دارای استانداردهای خاصی برای تحمل سرعت‌ها و فشارهای بالا هستند و برای ایجاد حرکت پایدار و امن در سرعت‌های بالا بکار می‌روند.
بیشتر بخوانید: برخورد متفاوت ایرانیان و آلمانی‌ها با «کالاسکه‌ی شیطان»!
کلام آخر
امروزه، صنعت حمل و نقل ریلی و راه‌آهن به‌عنوان یکی از شاخص‌های اصلی توسعه کشورها موردتوجه قرار می‌گیرد. میزان خطوط ریلی هر کشور نسبت به جمعیت آن، از معیارهای اساسی در طبقه‌بندی کشورها به شمار می‌آید؛ بنابراین، گسترش و مرمت مسیرهای ریلی از اهمیت بالایی برخوردار است و یکی از اولویت‌های حکومت‌ها در زمینه حمل و نقل می‌باشد.
باتوجه به ارتباط مستقیم بین اقتصاد و حمل و نقل، توجه به این صنعت باعث رشد و پویایی بیشتر اقتصاد کشور و توسعه‌ی آن می‌شود. به‌طورکلی، بهبود و گسترش شبکه حمل و نقل ریلی اثر مستقیم بر بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشورها دارد و برای توسعه پایدار و پیشرفت آنها بسیار حیاتی است. همچنین قطارها تأثیر بسیار زیادی در صنعت گردشگری یک کشور دارند و حتی تاریخچه قطار یک کشور نیز می‌تواند توجه بسیاری از توریست هارا به خود جلب کند.
اخبار «صبح من» را در بله و ایتا دنبال کنید:
کانال «صبح من» در بله:
https://ble.ir/sobheman
کانال «صبح من» در ایتا:
https://eitaa.com/Sobheman
