«صبح من» با دانستنی ها: یکی از بزرگترین استان های ایران کرمان است که در دل کویر قرار گرفته و در سمت جنوب شرقی کشور واقع است. این استان هفت هزار جاذبه تاریخی دارد که ۷۰۰ مورد از آن ها در لیست آثار ملی ایران نیز قرار گرفته اند. به دلیل جاذبه هایی که در این استان وجود دارد به عنوان پنجمین شهر تاریخی ایران عنوان گرفته است.
به گزارش صبح من، جاذبه ای که در این مطلب می خواهیم به آن اشاره کنیم، بازار کرمان است که قدمت آن به بیش از ۶۰۰ سال قبل باز می گردد. این بازار در دوره ی مظفری و تیموری ساخته شده و در راستای شکل گیری و گسترش شهر کرمان ساخت اولیه آن تغییرات بسیاری یافته است. در ادامه همراه در سفر به کرمان با ما همراه باشید تا بیشتر با جزئیات این بازار آشنا شویم.
آشنایی با بازار کرمان
قدمت بازار کرمان بیش از ۶۰۰ سال بوده و در دوره ی حکومت مظفری و تیموری ساخته شده است. به طوری که بازارها در راستای شکل گیری و گسترش شهر ساختار اولیه ی خود را پیدا می کنند. بازار کرمان که به بازار گنجعلی خان هم در این شهر شناخته شده است از میدان ارگ شروع شده و به میدان مشتاقیه ختم می شود. مجموعه های کرمان از دوره صفویه به بعد همگی با یکدیگر در ارتباط هستند و بازار کرمان یکی از مهم ترین بخش ها در تمامی این مجموعه ها است. هر بخش آن در زمان یکی از فرمانروایان این شهر ساخته شده و در ایران منحصربه فرد و دارای شهرت جهانی است. بازارهای متعددی در بازار کرمان قرار دارند که هر کدام برای خود جز آثار تاریخی این شهر به شمار می روند.
در تمام گوشه و کنارهای بازار کرمان و بازارهایی که در آن قرار دارد قدم بگذارید با حس و حال عجیبی روبرو خواهید شد. بازار مسگری قدمت دیرینه و سنت رایج در این مجموعه را انعکاس می دهد. در حالیکه بازار مظفری عمومی ترین جنبه بازار یعنی داد و ستد و خریدهای معمول مردم برای رفع نیازهای روزمره را نشان می دهد.
آدرس بازار کرمان: این بازار از میدان ارگ شروع شده و تا خیابان میرزا رضا کرمانی در شهر کرمان ادامه دارد.
امکانات: دستشویی، اقامتگاه، رستوران، دسترسی به اینترنت
غذا خوردن در نزدیکی بازار کرمان
به یاد داشته باشید، بازار کرمان طولانی ترین بازار ایران است، بنابراین احتمال زیادی وجود دارد که در میانه بازدید خود گرسنه شوید! نگران نباشید؛ در نزدیکی بازار رستوران هایی وجود دارند که می توانید برخی از غذاهای لذیذ کرمان را در آنها امتحان کنید. ساندویچ تیموری، رستوران ابوذر و رستوران کیخسرو برخی از این مکان ها هستند.
محل اقامت در نزدیکی بازار کرمان
به دنبال هتل های نزدیک بازار هستید؟ در نزدیکی بازار کرمان هتل هایی وجود دارد؛ به عنوان هتل ارزان قیمت اخوان. اگر ترجیح می دهید در یک هتل مجلل اقامت کنید، می توانید هتل پارس کرمان را انتخاب کنید.
بخش های مختلف بازار کرمان
بازار نقارخانه
در اولین قدم هایی که به بازار کرمان می گذارید دقیقا از میدان ارگ با دهانه بزرگ بازار نقارخانه مواجه خواهید شد که دارای سقف و سردری بزرگ، مزین به کاشی کاری و دارای چند اتاق در بالا است. معماری قسمت های مختلف این بازار مربوط به دوره قاجاریه است.
بازار گنجعلی خان
یکی از شاهکارهای معماری ایران و نقطه ی عطف بازار کرمان بازار گنجعلی خان کرمان است. بنا به اسناد معتبر، این مجموعه روی بازار قدیمی شهر ساخته شده است. مجموعه ی گنجعلی خان یک نمونه ی بارز از معماری دوران صفویه است و در سال های ۱۰۰۵ تا ۱۰۲۹ قمری در زمان حکمرانی گنجعلی خان بر کرمان و با دستور شاه عباس بنا شده است. طراحی این مجموعه اثری از استاد سلطان محمد معماری یزدی است. این بازار در حد فاصل بین چهار سوق و بازار اختیاری و در بخش جنوبی میدان گنجعلی خان قرار گرفته است.
چهارسوق گنجعلی خان
چهار سوق گنجعلی خان در محل تقاطع دو راسته بازار است که به دلیل این برخورد در گذشته این مکان مهم ترین و پرترافیک ترین نقطه شهر کرمان به شمار می رفته است. این بخش از بازار کرمان، علیرغم این که حدود ۴۰۰ سال از ترسیم این بنا می گذرد هنوز زیبایی های خودش را حفظ کرده و تا قبل از ورود معماری جدید و تداخل معماری غربی، گنبدهای بازار به صورت یک باند به هم پیوسته بوده و از مرتفع ترین بناهای شهر بعد از مسجد جامع محسوب و از مرتفع ترین گنبدهای شهر به شمار می آمده.
بازار اختیاری
در انتهای جنوبی بازار گنجعلی خان و تا ابتدای بازار وکیل چهارمین قسمت از بازار کرمان به نام بازار اختیاری قرار دارد. این بازار یکی از کم عرض ترین و تنگ ترین بازارهای این مجموعه است که قدیمی ترین بخش بازار هم محسوب می شود و اهمیت آن به دلیل قرار گرفتن بین دو بازار ارزشمند گنجعلی خان و وکیل است. از مهم ترین قسمت های این بازار می توان به مسجد چهلستون، کاروانسرای گلشن، سه بازارچه سرداری و در انتهای آن حمام یا چایخانه سنتی وکیل اشاره کرد.
بازار وکیل کرمان
بازار کرمان از سمت شرق به بازار طولانی و مجموعه وکیل می رسد که در انتهای بازار اختیاری و مجموعه وکیل واقع شده است. به دستور محمد اسماعیل خان وکیل الملک، حاکم کرمان در ۱۲۸۲ قمری (۱۸۵۶ میلادی) و پسرش مرتضی قلی خان وکیل ثانی و اولادش مجموعه بزرگی شامل کاروانسرا، بازار، حمام، مسجد ساخته شده که هنوز هم به نام وکیل خوانده می شود و بازار آن از زیباترین بازارها در ایران است. بخش تجاری که بازار وکیل خوانده می‌شود، بین مسجد جامع و ارگ قرار گرفته بود. از مهم ترین عناصر این بازار می توان حمام وکیل، کاروانسرای وکیل، مدرسه حیاتی، دو قیصریه (اول و دوم) و مسجد وکیل را نام برد.
بازار عزیز
از دروازه شمالی شهر قدیم کرمان که بگذرید به بازار عزیز می رسید. امروزه تنها نامی از بازار عزیز باقی مانده و دلیل این هم موقعیت قرار گیری بازار بوده که در طول تاریخ و گسترش شهری از بین رفته است.
راسته بازارهای مسگری
در ضلع شمالی میدان گنجعلی خان و امتداد بازار کلاه مالی راسته بازار مسگری شمالی واقع شده است.
مجموعه و بازار حاج آقا علی (بازار آهنگری)
این مجموعه بازار در امتداد بازار عزیز و و خیابان شریعتی است که به سمت جنوب تا راسته بازار کفاش ها نیز امتداد دارد. با ارزش ترین عناصر مجموعه حاج آقا علی به غیر از بازار آن عبارتند از آب انبار، کاروانسرا و مسجد چهلستون که همگی در این مجموعه قرار دارند.
بازار ارگ
غربی ترین قسمت بازار کرمان بازار ارگ است که از میدان ارگ آغاز می شود و به چهار سوق گنجعلی خان ختم می شود و مانند مستطیل دور میدان توحید را احاطه کرده است. این بازار به دو بخش فرعی به نام های بازار نقارخانه و بازار سراجی تقسیم شده است. این بازار در گذشته محل سراج ها و چمدان سازها بوده است.
بازار قدمگاه (راجی کرمانی)
نامبرده قسمتی از بازار کرمان است و دکان های سمت راست آن از بناهای جدید و بوتیک های مختلف تشکیل شده است. در حالی که مغازه های سمت چپ مربوط به گذشته هستند. در این راسته تعداد ۱۲۱ مغازه وجود دارد!
بازار قلعه (محمود)
این راسته در قسمت جنوبی بازار کرمان قرار دارد و طول آن تقریباً ۵۰۰ متر است. در گذشته این راسته از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده و امروزه آهن فروشان اینجا مشغول به کار هستند.
بازار میدان قلعه
این راسته از خیابان امام خمینی شروع و به چهارراه گنجعلی خان ختم می شود. طول آن ۶۰۰ متر است و شامل مغازه هایی است که در زمینه لحاف سازی، فرش، مواد غذایی و غیره فعالیت می کنند.
بازار عطاری
این راسته از ورودی بازار وکیل شروع و رو به روی ورودی مسجد جامع واقع در کوچه قدمگاه خاتمه پیدا می کند. این بازار حدود ۱۹ مغازه دارد.
بازار کلاه مالی
بین بازار مسگری و کفاشان قرار دارد و دارای ۱۳ مغازه است.
بازار زرگری (قیصریه ابراهیم خان)
این راسته جزء مجموعه ابراهیم خان است و دارای ۴۷ مغازه است. بیش از ۹۰ درصد از آنها طلاسازی هستند. این راسته برای محافظت بیشتر با درب های چوبی ایمن شده است.
بازار کفاشان
ایـن بازار از انتهای راسته کلاه مالی شروع و در ابتدای راسته حاج آقاعلی خاتمه پیدا می کند. این بازار سرپوشیده بالغ بر ۱۶۰ مغازه و اتاقک دارد که ۹۵ درصد آن ها کفش دوز هستند.
بازار حاج آقا عبدالله (عطارها)
در سمت چپ بازار قرار دارد و شامل انبارها و کارگاه هاست و در دو قسمت است. تعداد مغازه های آن در مجموع ۲۷ است و قدمت آن به ۱۵۰۰ سال می رسد.
بازار کوزه گرها
این ردیف در دو طبقه بوده و امروزه به عنوان انباری برای مواد قالی بافی مانند پشم و پنبه مورد استفاده قرار می گیرد. ورودی آن دارای یک درب چوبی است که طراحی جالبی دارد.
معماری و ویژگی های بازار
همانطور که اشاره شد قدمت این بازار به ۶۰۰ سال پیش باز می گردد و سبک معماری آن بسیار غنی و با ارزش است. به عقیده بسیاری از کارشناسان و محققان گردشگری این بازار بزرگ ترین و طولانی ترین بازار ایران است و از گذشته بازار کرمان محل خرید و فروش و صادرات و واردات این استان بوده است. پارچه، ظروف مسی و انواع صنایع دستی کرمان به کشورهای چین و هند صادر و از آنجا نیز ادویه و پارچه وارد می شده است.
هنگامی که بازارهای مختلف واقع در بازار کرمان را شرح می دادیم در هر کدام از آن ها به بناهایی مثل مسجد وکیل، مسجد گنجعلی خان، صف عزاخانه، و مسجد چهل ستون اشاره شد که از روی هر کدام از آن ها می توانید به معماری دوره ساخته شدن شان پی برد. چهارسوق ها که این بازار را به دیگر بازارهای فرعی ارتباط می دهد دارای نمای گچ بری زیبایی هستند که قدمت آن به ۳۵۰ تا ۴۰۰ سال پیش می رسد. این چهارسوق ها با گذشت سالیان دراز هنوز، نقاشی های زیبای رنگ روغنی خود را حفظ کرده اند.
عناصر ساختاری اصلی بازارهای سنتی ایران
به طور کلی عناصر ساختاری اصلی بازارهای سنتی ایران که در بازار کرمان نیز مشاهده می شوند عبارتند از:
راسته (گذر): گذرهای اصلی و فرعی بازار که مسیرهایی طولانی را شامل می شوند و در دو طرف آن ها مغازه هایی وجود دارند.
سرا: سرا حیاط میانی است که اطراف آن حجره های به هم پیوسته دیده می شوند. این سازه ها از نظر تعداد طبقات، نوع ایوان، رواق و راهروها با هم تفاوت دارند.
تیمچه: فضای کوچک و سرپوشیده ای برای عرضه یک نوع محصول خاص است که نسبت به سایر نقاط بازار تزئینات چشمگیری دارد.
چارسوق یا چهارسو: به محل تلاقی دو خیابان اصلی که دارای معماری متفاوت و تزئینات داخلی جزئی هستند، چهارسو می گویند.
حفاظت از بازار کرمان
بازار کرمان تحت خطرات زیادی نظیر سیستم برق فرسوده و قدیمی و همینطور سازه های غیر ایمنی و انبارهای غیراصولی قرار دارد. برای حل این مشکلات و تهدیدها، نیاز به زدن کانال هایی جهت انتقال کابل های برق و مخابرت می باشد که تاکنون سه کانال در بازار بزرگ و قلعه آماده شده است. متاسفانه به دلیل بالا بودن هزینه های مربوطه در جهت مرمت و بازسازی این بنا و جلوگیری از خطراتی که پیش روی آن است، حفاظت ار بازار کرمان نیازمند مشارکت بخش خصوصی و حمایت بخش دولتی است. این اثر در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
جمع بندی درباره بازار بزرگ کرمان
از شیرینی و نان محلی گرفته تا محصولات ارگانیک و طبیعی مانند سبزی و پسته، هر چیزی را در بازار سنتی کرمان می توانید پیدا کنید. این مکان بسیار تاریخی است و فضای سرزنده آن ارزش بازدید را دارد. علاوه بر این، خرید صنایع دستی کرمان مانند دمپایی و فرش و البته بالاتر از همه، زیره معروف کرمان را فراموش نکنید.
کرمان مانند هر شهر بزرگ دیگری در ایران دارای یک بازار سنتی است که در قلب شهر قرار دارد و یکی از شلوغ ترین نقاط شهر است. بازار کرمان از میدان ارگ تا میدان مشتاقیه ادامه پیدا می کند. ویژگی های بارز این بازار آن را در سراسر جهان منحصر به فرد کرده است. بازار کرمان طولانی ترین بازار ایران است! انگار هیچوقت تمام نمی شود!
گردآوری و تنظیم: صبح من
اخبار «صبح من» را در بله و ایتا دنبال کنید:
کانال «صبح من» در بله:
https://ble.ir/sobheman
کانال «صبح من» در ایتا:
https://eitaa.com/Sobheman
