«صبح من» با دانستنی ها: خواب زمستانی یا زمستان خوابی، حالت عدم فعالیت متابولیکی در جانوران و کندی درازمدت آن‌ها در زمستان است. در این حالت، درجه حرارت بدن پایین می‌آید، تنفس آهسته‌تر می‌شود و سوخت و ساز بدن کند می‌شود. دلیل این حالت در جانوران، زنده ماندن در زمستان، بقا در زمان کمبود غذا و بهره‌برداری از بافت چربی است.
به گزارش مجله خبری صبح من، بسته به گونه جانور، درجه حرارت محیط و زمان سال، میزان خواب زمستانی متغیر است. فصل زمستان به طور معمول برای جانورانی که در این فصل می‌خواهند به وسیله دوره‌های منقطع خواب زمستانی مشخص می‌شوند که توسط خصوصیات فردی درجه حرارت بدن به میزان عادی قابل برگشت است.
فرضیه‌ای وجود دارد که جانورانی که در فصل زمستان می‌خوابند نیاز به خوابیدن به‌طور آهسته در طول زمستان در مقایسه با شکل معمولی خوابیدن دارند و گاهی اوقات به منظور خوابیدن باید گرما دریافت کنند.
فصل سرما که نزدیک می‌شود بعضی از جانوران به دنبال یافتن غذا به سرزمین‌های گرم‌تر مهاجرت می‌کنند، اما بعضی دیگر ترجیح می‌دهند به جای طی صدها و هزارها کیلومتر مسیر، همان جایی که هستند بمانند و به خواب زمستانی فرو بروند. خواب زمستانی به آن راحتی‌ها که فکر می‌کنید نیست.
این نوع خواب، بیشتر شبیه یک سکته مغزی است. تا آن جایی که اکسیژن مورد نیاز قشر خاکستری مغز تا دو درصد حالت طبیعی کاهش پیدا می‌کند یا ضربان قلبی که در حالت طبیعی ۳۰۰ بار در دقیقه بوده است به ۳ یا ۴ ضربان در دقیقه می‌رسد. با این واقعیت‌ها شاید کمتر دلتان بخواهد در زمستان به خواب طولانی بروید و راحت‌تر راضی بشوید فردا صبح دوباره تختخواب گرم‌تان را رها کنید و بر سر کارهای روزانه برگردید.
خواب زمستانی خوابی نزدیک به مرگ
خواب زمستانی، خوابی نزدیک به مرگ است. بدن هر جانور به شکلی فعالیت و سوخت و ساز خود را به حداقل می‌رساند. در طول این خواب ضربان قلب خفاش‌ها از ۴۰۰ بار در دقیقه به ۲۵ بار در دقیقه می‌رسد و ممکن است در هر ساعت تنها یک بار نفس بکشد.
قورباغه جنگلی در طول فصل سرد میان کنده‌ها یا در سوراخ‌های زیر صخره‌ها و انبوه برگ‌ها به این خواب می‌رود. در این مدت تنفسش قطع می‌شود، قلبش می‌ایستد و ۶۵ درصد مایعات خونش به بلور یا کریستال یخ تبدیل می‌شود. با گرم شدن هوا، بلورها آب و قورباغه دوباره زنده می‌شود.
طی زمستان، رشد بیشتر گیاهان متوقف شده و اکثر جانوران خونسرد مثل حشرات فعالیت خود را کاهش می‌دهند. واکنش جانوران خون‌گرم متفاوت است. با این که برخی گونه‌ها توانایی زنده ماندن در سرمای شدید حتی در قطب جنوب را دارند، مابقی گونه‌ها تنها توانایی زیست در دامنه محدودی از دما را دارند. اگر دمای بدن آن‌ها از این محدوده فروتر یا فراتر رود، امکان دارد که جان خود را از دست دهند.
برای اکثر جانوران، بخش مشکل کار، گرم نگه داشتن بدن است. چرا که بدن پرندگان و پستانداران تقریبا همیشه گرم تر از محیط اطرافشان است. تنظیم چنین دمای زیادی در بدن نیازمند انرژی بالایی در قالب غذاست که در زمستان کمیاب است.
اکثر پرندگان با پرواز به سمت جنوب خود را گرم نگه می‌دارند. برخی جانوران بزرگ جثه‌ی گیاهخوار مثل کاریبوها نیز مهاجرت می‌کنند. عملی که برای پستانداران کوچک ممکن نیست.
بسیاری از حیوانات قطبی، گرما را به واسطه رویش عایق‌های ضخیم زمستانی حفظ می‌کنند. به‌طور مثال، سگ‌های هاسکی پوشش‌های ضخیمی از کرک رشد می‌دهند که به آن‌ها امکان این را می‌دهد که در دمای زیر ۳۰ درجه روی برف بخوابند،
ولی جانوران کوچک‌تر گرما را با سرعت بیشتر از دست می‌دهند و مجبورند که غذای خود را سریع‌تر بسوزانند. یک موش، به عنوان مثال، انرژی را ۲۰ برابر سریع‌تر از یک گوسفند می‌سوزاند. علاوه بر این، میزان توانایی رشد پوشش در جانوران کوچک محدود است. پیرو این اصل، بسیاری از موجودات کوچک برای خود لانه‌های ایمنی، اغلب در داخل زمین می‌سازند.
برای این که یک پستاندار بزرگ جثه دمای خود را در حدود ۳۸ درجه نگه دارد، نیازمند خوردن غذاست. برخی گونه‌های موش‌ها، ذخایری از چربی نگهداری می‌کنند که در مواقع کمبود غذا از آن‌ها استفاده کنند.
سایر جانوران زمستان را در ذخایری از دانه‌ها و مغزها و… می‌گذرانند. برای بسیاری دیگر، به‌ویژه آن‌هایی که حشره خوارند، تنها راه حل کاهش مصرف انرژی به میزان حداقل ممکن است که این عمل تنها با زمستان خوابی میسر می‌شود.
در میان پستانداران تخم‌گذار ابتدایی‌تر، هم اکیدنا و هم نوک اردکی در دوره‌های کوتاه ۱۰-۵ روزه زمستان خوابی انجام داده و سپس برای مدت زمان مشابهی بیدار می‌شوند.
صاریغ کوتوله تاسمانی جزو معدود کیسه‌دارانی است که خواب زمستانی انجام می دهد. این جانور در حالی که در حفره‌ی خالی یک کنده درخت خود را جمع کرده، به مدت ۶ تا ۱۲ روز می‌خوابد.
با این حال اکثر زمستان خواب‌ها در گروه‌های جوندگان، حشره خواران و خفاش‌ها قرار دارند. جوندگان زمستان خواب، شامل سنجاب‌های زمینی، مارموت‌ها، همسترها، موش‌های زمستان خواب و موش خرمایی کوهی می‌شوند. جوجه تیغی، که احتمالا شناخته شده‌ترین زمستان خواب است، ماه‌های سرد را در لانه ساخته شده با برگ‌های خشک خود می‌گذراند. خفاش‌ها نیز زمستان را در غارهای عمیق و مرطوب، در حالی که خود را با بال‌هایشان پوشانده‌اند می‌گذرانند.
برخی پستانداران بزرگ مثل خرس سیاه آمریکایی اکثر زمستان را در مخفیگاه‌های گرم خود می‌گذارنند، ولی زمستان خواب حقیقی محسوب نمی‌شوند. با اینکه ضربان قلب آن‌ها تا حدود ۱۰ بار در دقیقه کاهش می‌یابد، دمای بدنشان در حدود ۳۰ درجه باقی مانده و اگر این دما به زیر ۱۵ درجه برسد، جانور خواهد مرد. راکن‌ها، گورکن‌ها و راسوها نیز چنین وضعیتی دارند.
تلاش دانشمندان برای کشف راز خواب زمستانی حیوانات
دانشمندانی که به دنبال شناسایی کدهای ژنتیکی مربوط به خواب زمستانی در حیوانات هستند، می‌گویند که ویژگی خواب طولانی مدت می‌تواند در بدن انسان نیز فعال شود. تحقیقات جدید نشان داده که خواب زمستانی خرس‌ها، هوشمندانه‌تر از چیزی است که انسان تاکنون تصور می‌کرده است.
پوکی استخوان، فرآیندی است که در صوت عدم فعالیت بلندمدت، دامن‌گیر انسان می‌شود. به طور ساده‌تر، پوکی استخوان به خاطر کم‌کاری یا پرکاری ژن‌های جذب و تشکیل استخوان در بدن ایجاد می‌شود. تحقیقات نشان داده است که خرس‌ها هنگام خواب زمستانی، ژن‌های جذب و تشکیل استخوان را در بدن خود خاموش (غیرفعال) می‌کنند و بدین شکل اصلا مبتلا به پوکی استخوان نخواهند شد. کاری که انسان در خواب طولانی خود قادر به انجام این کار نیست.
خواب زمستانی مصنوعی
بسیاری از پروژه‌های تحقیقاتی در حال حاضر برای بررسی اثر خواب زمستانی در انسان انجام می‌شود.توانایی انسان برای خواب زمستانی به چند دلیل از جمله صرفه‌جویی در زندگی مردم که به‌طور جدی بیمار یا مجروح هستند، مفید خواهد بود و به‌طور موقت آن‌ها را با قرار دادن در خواب زمستانی تا زمان درمان می‌تواند، نگه دارد. (در مقایسه با کما) علاوه بر این خواب زمستانی برای انسان در طی برنامه‌های مختلف ارائه شده برای سفرهای بین سیاره‌ای در آینده مفید خواهد بود.
اخبار «صبح من» را در بله و ایتا دنبال کنید:
کانال «صبح من» در بله:
https://ble.ir/sobheman
کانال «صبح من» در ایتا:
https://eitaa.com/Sobheman
