«صبح من» با مناسبت‌ها: همزمان با ولادت حضرت صدیقه طاهره(س)، شخصیت ایشان را در مطالعات غربی بررسی کردیم و درصدد پاسخ به این سوال برآمدیم که چرا موضوع «فاطمه» مورد توجه پژوهشگران، موسسات پژوهشی و دانشگاه های غربی قرار گرفته است؟
به گزارش مجله‌ی خبری «صبح من»، این فکر که «پژوهشگران غربی فقط می‌خواهند اسلام و شیعه را بکوبند» سال‌هاست که پنبه‌اش زده شده است. همیشه اسلام‌ستیزانی در قالب پژوهشگران علمی بوده و هستند؛ اما به خصوص در سال‌های اخیر این مسئله کمتر به چشم خورده است. در این یادداشت که به مناسبت میلاد بانو فاطمه(س) می‌نویسم، این‌گونه می‌پرسم: چرا موضوع «فاطمه» مورد توجه پژوهشگران، موسسات پژوهشی و دانشگاه های غربی قرار گرفته است؟ فکر می‌کنم مهم ترین انگیزه یک پژوهشگر غربی از پژوهش در این موضوع، این است که فاطمه «بانوی مقدس» است.
در غرب که عمدتا مسیحیت دین غالب است، بانو مریم(س) بسیار مورد تقدیس و تجلیل است؛ از مردم عادی در کلیساهای مریمی تا پژوهشگران آکادمیک در مطالعات مسیحی همه و همه با شخصیت ایشان انس دارند. در چنین فضایی، برایشان جالب است که بانوان مقدس در دیگر ادیان و مذاهب را بشناسند. طبیعی است که بانوی مقدسی که در اسلام و به ویژه در نگاه شیعی، بدون منازع و یکه و تنها در اوج قرار دارد، فاطمه(س) دختر پیامبر(ص) است.
شاخص‌ترین پژوهش‌ها در غرب با موضوع حضرت زهرا(س)
در این جا می‌خواهم شاخص‌ترین و همدلانه‌ترین پژوهش در غرب با موضوع حضرت زهرا(س) را معرفی کنم. «کریستوفر کلوهسی» کشیش کاتولیک و استاد موسسه کاتولیک مطالعات عربی و اسلامی (پیزای) در شهر رم است. او نویسنده چند کتاب با موضوع قدیس‌ها و قدیسه‌های شیعه است که می‌توان ازمیان آنان به «فرشتگان در شتاب: رویاهای کربلا (۲۰۲۱)»، «نیمه قلبم: داستان زینب دختر علی علیهماالسلام» و «فاطمه دختر محمد (ص)» اشاره کرد.
وی در حال نوشتن نخستین کتاب آکادمیک به زبان انگلیسی درباره عباس بن علی علیهماالسلام نیز هست. اولین چاپ کتاب «فاطمه دختر محمد»، در اول آگوست ۲۰۰۹ توسط مرکز مطالعات اسلامی و عربی انتشارات جرجیاس انجام شد. در این کتاب به نحوه شهادت حضرت زهرا سلام ا… علیها، روایات مختلف شیعه و سنی در حمله به خانه ایشان و … پرداخته شده است.
حضرت فاطمه(س) در نگاه کلوهسی
اما مهم ترین چیزی که مورد توجه کلوهسی است، مطالب تاریخی نیست؛ بلکه «ویژگی‌های والای فاطمه» محور پژوهش اوست. از نگاه کلوهسی، فاطمه دارای دو بُعد شخصیتی است: ۱. انسانی و طبیعی ۲. معنوی و فراطبیعی.
او با توجه دادن مخاطب به احادیثی که در فضیلت حضرت زهرا(س) در منابع اهل سنت آمده، تردیدی باقی نگذاشته که بانوی اول اسلام، فاطمه(س) است. این بانو در زندگی دنیوی‌اش به عنوان یک زن، یک مادر، یک همسر و از همه بالاتر به عنوان یک انسان، همواره قابل الگوبرداری برای هر مرد و زن است و چراغ راه عدالت‌طلبان و صلح‌جویان است. البته در نگاه کلوهسی، این بخش از شخصیت ایشان به هیچ وجه منافاتی با این ندارد که وی را شخصیتی معنوی و منحصر به فرد و دست‌نیافتنی تصور کنیم. فاطمه(س) به شکلی منحصر به فرد، دوستانش را در قیامت شفاعت می‌کند، ناراحت‌کردن او ناراحت‌کردن خداست، قاتلین فرزندش حسین (ع) را به جهنم می‌برد و بانوی برتر زنان در سراسر تاریخ است.
انتقاد کلوهسی از هنری لامنس
کلوهسی همیشه به پژوهش‌های مغرضانه و فاطمه‌ستیز غربی اشاره کرده و آن‌ها را خالی از دقت علمی دانسته است. کلوهسی به نقد کتاب «هنری لامنس» بلژیکی با عنوان «فاطمه و دختران محمد» (۱۹۱۲) پرداخته است. او برخلاف لامنس و با توجه به مطالعات غیرمغرضانه و عمیق علمی، فاطمه(س) را نه یک زن معمولی، که بانویی شگفت‌انگیز و دارای ویژگی‌های والای بشری و فوق بشری می‌داند. کلوهسی به مقایسه میان بانوی مقدس مسیحیان یعنی مریم و بانو فاطمه نیز پرداخته است که بسیار جالب است. این دو بانو هر دو پاک و عذراء هستند، فرزندان هر دو یعنی عیسی و حسین رنج‌کشیده هستند، خودشان با مصایب و سختی‌هایی که در دنیا متحمل شدند به مراتب بالای معنوی رسیدند و دیگر موارد.
فاطمه زهرا(س) در پژوهش‌های غربی، منحصر به آن چه در این یادداشت کوتاه آوردیم نیست؛ اما مجال اندک است و سخن فراوان.
