«صبح من» با دانستنی ها: برای بسیاری از ایرانیان که هوای تهران را تجربه کرده‌اند هوای شهری مانند کالیفرنیا حداقل در ظاهر پاک و سالم به نظر می رسد. از سوی دیگر برخی از ساکنین این شهرها از بالابودن هزینه‌های مربوط به محیط زیست (مانند هزینۀ بهسازی بنزین)، که توسط دولت اخذ می‌شود، شکایت دارند و این هزینه‌ها را غیرضروری می‌دانند. در این مطلب از مجله خبری صبح من، می‌خواهیم به بررسی آلودگی هوا و شاخص آلودگی هوا بپردازیم.
شاخص آلودگی هوا چیست؟
امروزه بیشتر به‌جای شاخص آلودگی هوا از یک شاخص کیفیت هوا (AQI)، توسط سازمان‌های دولتی، استفاده می‌شود تا به مردم اطلاع دهد که هوا در حال حاضر چقدر آلوده است یا پیش‌بینی می‌شود چقدر آلوده شود. اطلاعات AQI با گرفتن میانگین از یک سنسور کیفیت هوا به دست می‌آید که می‌تواند به‌دلیل ترافیک وسایل نقلیه، آتش‌سوزی جنگل‌ها یا هر چیزی که آلودگی هوا را افزایش می‌دهد افزایش یابد. آلاینده‌های آزمایش‌شده عبارت‌اند از: اُزون، دی‌اکسید نیتروژن، دی‌اکسید گوگرد و غیره.
چه مواردی در شاخص آلودگی هوا تأثیر دارند؟
سوخت‌های فسیلی باعث افزایش ذراتی مانند دی‌اکسید کربن، مونوکسید کربن، اکسیدهای نیتروژن و اکسیدهای گوگرد در هوا می‌شوند. این نوع از آلودگی به‌عنوان آلودگی با ذرات معلق (Particle pollution) شناخته می‌شود. نوع دیگری از آلودگی، که خطرناک‌تر است و به آلودگی اُزون (Ozone pollution) معروف است، زمانی اتفاق می‌افتد که غلظت ذرات معلق در هوا به بالاتر از حد استاندارد می‌رسد و واکنش‌های بین این ذرات در حضور نور خورشید باعث تولید گاز اکسیژن سه اتمی یا اُزون می‌شود.
درحالی‌که وجود اُزون در لایه‌های بالای اتمسفر برای حیات انسان‌ها و سایر موجودات زنده ضروری است و جلوی عبور بخش بزرگی از اشعۀ ماوراء‌بنفش را می گیرد، تولید این گاز در مجاورت زمین بسیار خطرناک است و می‌تواند مسبب بیماری‌های مختلفی شده و حتی تهدیدکنندۀ حیات باشد.
چگونه می‌توان از میزان آلودگی هوای محل زندگی مطلع شد؟
همان طور که گفته شد، وضعیت آلودگی هوا در مناطق مختلف بسیار متفاوت است و در یک طیف گسترده از مناطق کاملاً پاک تا مناطق بسیار آلوده قرار می‌گیرد. ازاین‌رو بهترین راه مراجعه به سایت‌های معتبری است که میزان آلودگی هوا را گزارش می‌کنند. برای مثال با مراجعه به آدرس اینترنتی airnow و با واردکردن کدپستی می‌توانید از کیفیت هوای محل مطلع شوید.
اگر در مناطقی که میزان آلودگی زیادی دارند کار یا زندگی می‌کنید، بهتر است برای محافظت از خود دستورات ایمنی را به کار بگیرید.
محافظت در برابر آلودگی هوا
بهترین راهکار برای در امان ماندن از آلودگی هوا، برگزیدن مناطقی برای کار و سکونت است که آلودگی شدیدی ندارند.
اگر ناچار به سکونت یا کار در مناطق آلوده هستید، باید تاحدامکان از ورود ذرات معلق، اُزون، باکتری‌ها و سایر آلودگی‌ها به دستگاه تنفسی خود جلوگیری کنید. برای این منظور به موارد زیر عمل کنید:
دستگاه‌های تصفیه‌کنندۀ هوا
بیشتر افراد قسمت عمدۀ شبانه‌روز را داخل محیط سربسته در منزل یا محل کار می‌گذرانند؛ ازاین‌رو، اگر از سیستم‌های تصفیه هوای استاندارد (Air Purifier) استفاده کنند ممکن است بتوانند بخشی از آلودگی را از هوای تنفسی خود حذف کنند.
اندازه‌های مختلفی از این دستگاه‌ها در بازار موجود است. نمونه‌های کوچک‌تر، که بین صد تا دویست دلار قیمت دارند، برای استفاده در داخل اتاق مناسب هستند (برای مثال برای کارکنانی که امکان تغییرات در سیستم تهویۀ مرکزی یا ایزولاسیون اتاق محل کار خود را ندارند). نمونه‌های بزرگ‌تر برای نصب روی سیستم تهویۀ مرکزی هوا (Air Condition) طراحی شده‌اند و قیمت آن‌ها بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ دلار است. این دستگاه‌ها کل هوا را قبل از خروج از سیستم تهویه تصفیه می‌کنند. ازآنجا‌که ذرات معلق بار الکتریکی دارند، دستگاه‌های مجهزتر، به روش جذب و دفع بارهای الکتریکی، ذرات معلق، باکتری‌ها و هاگ‌ها را به دام می‌اندازند و تصفیه می‌کنند.
استفاده از این دستگاه‌ها به‌خصوص برای کودکان، سالمندان، افراد مبتلابه بیماری‌های تنفسی و کسانی که به آلرژی مبتلا هستند توصیه می‌شود.
عایق‌بندی و نظافت مناسب
متأسفانه بیشتر ساختمان‌ها عایق‌بندی مناسبی ندارند و آلودگی به‌راحتی از طریق پنجره‌ها و درب‌ها وارد ساختمان می‌شود. ازاین‌رو سعی کنید که، از پنجره‌های دوجداره و درب‌هایی که عایق‌بندی مناسبی دارند برای جلوگیری از ورود آلودگی و گرد و غبار به ساختمان استفاده کنید.
در هنگام خرید یا اجارۀ خانه به نزدیکی آن به بزرگراه‌ها و بادخیزبودن منطقه توجه کنید و تاحدامکان از خرید یا اجارۀ منزل در این مناطق خودداری کنید.
برای نظافت، جاروکردن و گردگیری از وسایلی که برای جذب گرد و غبار طراحی شده‌اند استفاده کنید. پارچه‌های مخصوص گردگیری، که شارژ الکتریکی مثبت دارند، به شکل مؤثرتری غبار را به خود جذب می‌کنند. همچنین می‌توانید از جاروبرقی‌هایی که به‌عنوان ضد گرد و غبار (Anti-Dust) در بازار موجود هستند نیز استفاده کنید.
انتخاب زمان و مکان مناسب
اگر ضرورتی ندارد در زمان‌هایی مانند بعد از ظهر و غروب، که آلودگی هوا بیشتر است، از منزل خارج نشوید. این موضوع درمورد افراد سالمند و مبتلابه بیماری‌های تنفسی مهم‌تر است.
زمان‌هایی را به ورزش در فضای باز اختصاص دهید که آلودگی هوا کمتر است. زمان مناسب برای پیاده‌روی و ورزش در فضای باز (ازنظر آلودگی هوا) صبح زود و شب است.
بزرگراه‌ها بالاترین میزان آلودگی را دارند. اگر در بزرگراه در ترافیک متوقف شده‌اید، به‌جای پایین‌کشیدن شیشه‌ها از سیستم تهویۀ هوای اتومبیل (Air Condition) استفاده کنید.
مواد غذایی مناسب برای کاهش عوارض آلودگی هوا
مصرف مایعات باعث کمک به دفع آلودگی از سیستم تنفسی می‌شود. در زمان‌هایی که فکر می‌کنید در معرض آلودگی بیشتری هستید مایعات بیشتری بنوشید.
ترکیبات آنتی‌اکسیدان نقش مهمی در خنثی‌کردن آلودگی‌ها در بدن و به اصطلاح سم‌زدایی بدن دارد. رژیم سرشار از سبزیجات، میوه‌ها و فیبرهای غذایی دارای ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند و به سم‌زدایی بدن شما کمک می‌کنند.
عوارض آلودگی هوا
افرادی که هوای آلوده تنفس می‌کنند ممکن است دچار علائم مختلفی شوند. این علائم باتوجه‌به حساسیت هر فرد نسبت به آلودگی هوا متفاوت است. علائم کوتاه‌مدت و اصلیِ عوارض آلودگی هوا عبارت‌اند از:
- سوزش چشم؛
- خس‌خس سینه یا مشکل در تنفس؛
- تحریک و التهاب مجاری تنفسی (سرفه)؛
- تنگی نفس، به‌ویژه در هنگام فعالیت بدنی؛
- تشدید آسم، شرایط قلبی و ریوی موجود.
شدت این علائم به سلامت فرد و میزان آلودگی‌ای که در معرض آن قرار دارد بستگی دارد. استفادۀ نادرست از برخی داروها می‌تواند علائم آلودگی را بدتر کند.
افرادی که مرتباً هوای آلوده را طی چندین سال تنفس می‌کنند، ممکن است دچار مشکلات سلامتی خاصی، که از عوارض آلودگی هوا است، شوند. مانند:
- بیماری‌های مزمن ریوی، مانند برونشیت مزمن؛
- بیماری‌های قلبی‌عروقی؛
- سرطان ریه.
تنفس هوای آلوده همچنین می‌تواند علائم را برای افرادی بدتر کند که قبلاً از بیماری‌های مزمن به‌ویژه بیماری‌های تنفسی یا قلبی رنج می‌برند. در موارد نادر، این امر می‌تواند منجربه بستری‌شدن در بیمارستان یا مرگ زودرس شود.
توجه به این نکته ضروری است که، علائم می‌توانند نتیجۀ عوامل دیگری غیر از آلودگی هوا باشند. این عوامل دیگر عبارت‌اند از:
- گرمای طاقت‌فرسا؛
- رطوبت؛
- ویروس‌ها؛
- گرده‌ها مانند ابروسیا.
چنانچه درمورد عوارض آلودگی هوا سؤالی دارید، سؤال خود را در قسمت نظرات مطرح کنید تا پزشکان سایت سیب پاسخ‌گوی شما باشند.
سوالات متداول در مورد آلودگی هوا
شاخص آلودگی هوا چیست؟
امروزه بیشتر به‌جای شاخص آلودگی هوا از یک شاخص کیفیت هوا (AQI)، توسط سازمان‌های دولتی، استفاده می‌شود تا به مردم اطلاع دهد که هوا در حال حاضر چقدر آلوده است یا پیش‌بینی می‌شود چقدر آلوده شود.
چه چیزهایی در شاخص آلودگی هوا تأثیر دارند؟
اُزون، دی‌اکسید نیتروژن و دی‌اکسید گوگرد ازجمله مهم‌ترین موارد تأثیرگذار بر شاخص آلودگی هوا هستند؛ اما، در سنجش این شاخص از موارد دیگر نیز استفاده می‌شود.
