«صبح من» با سبک زندگی: آیا تاکنون با فردی روبرو شده‌اید که تمایل داشته باشد وقایع را به گونه‌ای تفسیر کند که با نظرات وی، مطابق بوده و در عین حال اصرار بر نادیده گرفتن هر چیزی که با آنها در تضاد است، داشته باشد؟ این رفتار به عنوان «جهت‌گیری تأییدی» شناخته می‌شود.
به عنوان مثال، تصور کنید فردی معتقد است که چپ دست‌ها خلاق‌تر از راست‌دست‌ها هستند. هنگامی که فردی با این باورها با یک فرد چپ دست و خلاق روبرو می‌شود، به این «شواهد» اهمیت زیادی می‌دهد که از آنچه او قبلاً معتقد است حمایت می‌کند، و همچنین ممکن است به دنبال شواهد بیشتری باشد که از اعتقاد او حمایت کند و در عین حال هر چیزی را که با آن در تضاد است را رد کند.
به گزارش مجله‌ی خبری «صبح من»، «وائل المومنی»، دکتر روانپزشک، جهت‌گیری تأییدی را اینگونه تعریف می‌کند: «یک پدیده شناختی که منعکس کننده ترجیح افراد برای اطلاعاتی است که باورهای قبلی یا جهت‌گیری‌های شخصی آنها را تایید می‌کند. نادیده گرفتن اطلاعاتی که ممکن است با آن دیدگاه در تضاد باشد».
علل، انواع و نشانه‌ها
دکتر المومنی معتقد است، دلایل جهت‌گیری تأیید ممکن است متنوع باشد، از جمله میل به حفظ ثبات باور یا تأیید تصویر خود از خود. همچنین ممکن است ترس از تغییر یا نیاز به امنیت نسبت به باورهای غالب را منعکس کند.
جهت‌گیری تأییدی، شامل طیف گسترده‌ای از جمله جهت‌گیری مذهبی، سیاسی و فرهنگی است. هر کدام از این موارد بر چگونگی تعامل فرد با دیگر اطلاعات و نظرات تاثیر می‌گذارد.
معایب جهت‌گیری تأیید
برخی افراد برای حفظ ثبات ایدئولوژیک خود یا تأیید تصویر خود، به جهت‌گیری تأیید متوسل می‌شوند.
نشانه‌های جهت‌گیری تأیید در نادیده گرفتن نظرات متناقض، امتناع از جستجوی اطلاعاتی که با باورهای شخصی در تضاد است و پایبندی به مواضع موجود بدون پذیرش تنوع، ظاهر می‌شود. برای نمونه می‌توان فردی را تصور کرد که گزارش‌هایی را که با دیدگاه او در تضاد است، نادیده می‌گیرد و ترجیح می‌دهد فقط نظرات او را تایید کنند.
تأثیر روانشناختی جهت‌گیری تأیید
این رفتار می‌تواند منجر به افزایش سطح استرس و اضطراب شود، چراکه فرد ممکن است در رویارویی با نظرات گوناگون، احساس خطر کند.
به گفته دکتر المومنی، درک جهت‌گیری تأییدی مستلزم آگاهی شخصی و تمایل به تجزیه و تحلیل عینی اطلاعات، افزایش تعامل مثبت با دیگران و دستیابی به ارتباط موثر است.
مفید سرحان، مشاور خانواده و اجتماعی تأیید می‌کند که برخورد عینی با اطلاعات به ایجاد درک منطقی از رویدادهایی که یک فرد، جامعه یا جهان در حال تجربه است کمک می‌کند.
او می‌افزاید: برخی از افراد به دلایل مختلف از جمله ماهیت تربیت، محیط، تربیت، میزان آگاهی یا تعصب نسبت به یک ایده خاص، همیشه تمایل به جستجوی اطلاعاتی دارند که در خدمت دیدگاه آنها باشد و از آن در جهت حمایت از دیدگاه خود در مقابل دیگران استفاده می‌کند.
این افراد به هیچ وجه نمیخواهند اطلاعات یا نظر متناقضی بدون بررسی میزان اعتبار یا سازگاری آنها با حقایق، رویدادها و شواهد گوش دهد، بلکه شواهد خلاف را نادیده می‌گیرد و به دنبال این هستند که آن را مسخره یا تحقیر می‌کند و آنچه را که می‌خواهد به شیوه‌ای گزینشی انتخاب می‌کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: چنین رفتاری ممکن است باعث شود که شخص، اشتباهات زیادی داشته باشد و تصمیمات اشتباهی بگیرد، چه در سطح خانواده، دوستان یا محل کار. نتیجه‌ی این امر مکن است باعث شود فرد، روابط اجتماعی خود را از دست بدهد، زیرا احساس می‌کند همیشه حق با اوست و دیگران اشتباه می‌کنند.
گاهی چنین احساسی ممکن است مبتنی بر نیت خوب باشد و در اینجاست که اهمیت نقش خانواده، مشخص می‌شود. خانواده با فراهم کردن فضایی برای ابراز عقاید از سنین پایین و بحث در مورد نظرات و تحمیل نکردن نظرات خود به فرزندان در جلوگیری از این امر، نقشی کلیدی دارد.
چگونه می‌توان بر جهت‌گیری تأییدی غلبه کرد؟
راه‌های گوناگونی وجود دارد که می‌توان با به کار بستن آنها، برای غلبه بر جهت‌گیری تأییدی تلاش کرد که در ادامه، به اختصار بیان می‌کنیم:
- از نشانه‌ها آگاه باشید؛ جهت‌گیری تأییدی بر تصمیم‌گیری‌های شما تأثیر خواهد گذاشت.
- تمام نظریات موجود را در نظر بگیرید نه فقط نظریاتی که شما را تایید می‌کند.
- به دنبال دیدگاه‌های مختلف، به ویژه دیدگاه‌های مخالف باشید.
- سعی کنید با توجه به شواهد جدید، نظر خود را تغییر دهید، حتی اگر این به معنای به‌روزرسانی یا حتی تغییر باورهای فعلی شما باشد.
ترجمه و تنظیم: مجله‌ی خبری «صبح من» ـ استفاده از مطلب تنها با ذکر منبع، مجاز است.
