«صبح من» با دانستنی‌ها: ظرفیت کفش در محافظت از پاها بر کسی پوشیده نیست و در دوران باستان نیز که نخستین انسان‌های مدرن پا روی زمین گذاشتند، احتمالا به همین اندازه واضح بوده است. با وجود این محققان مدت‌ها درباره این موضع بحث می‌کردند که انسان‌های باستانی به واقع از چه زمانی به توانایی شناختی مورد نیاز برای ابداع این مهمترین اختراعات همه بشریت دست یافتند.
به گزارش مجله‌ی خبری «صبح من»، یک مطالعه تازه که توسط دانشگاه ویتواترسرند در ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی انجام شده است شواهد تازه و شگفت‌آوری ارائه داده است که می‌تواند بر جریان این مباحث اثر بگذارد. علتش آن است که این مدارک می‌گویند که نخستین کفش‌ها احتمالا ۷۵۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰سال قبل یا در عصر سنگی میانه پوشیده می‌شدند.
برای آنکه متوجه شوید این مدارک تازه تا چه‌اندازه مهم هستند باید بدانید تاکنون قدیمی‌ترین جفت کفش پیدا شده در اروپا ۶۲۰۰سال قدمت داشته است.
تحقیقات پیشین در مورد آفریقای جنوبی نیز نشان می‌دادند که مردمی که در آفریقای جنوبی فعلی زندگی می‌کردند در حدود ۲۰۰۰سال قبل شروع به درست کردن و پوشیدن کفش کردند.
عقیده رایج این بود که مردمانی که در این بخش از جهان زندگی می‌کردند به اندازه آن‌هایی نسبتا دورتر از خط استوا بودند، نیازی به کفش نداشتند زیرا پاهای‌شان در معرض سطوح خطرناک سرما قرار نمی‌گرفت.
اما برطبق دیرینه‌شناسان موسسه مطالعات تکاملی در دانشگاه ویتواترسرند که در این پژوهش انقلابی تازه مشارکت داشتند، نیاز است که داستان کفش در آفریقای جنوبی از نو نوشته شود.
مدارکی که این محققان درباره کفش‌های باستانی گردآورده‌اند از تجزیه‌وتحلیل مجموعه‌ای از علائم فسیلی به دست آمده که روی سطح سه صخره باستانی در راستای ساحل کیپ در آفریقای جنوبی حک شده‌اند. این اثرات حک‌شده شبیه به ردهایی هستند که یک نوع کفش بر جای گذاشته است و محققان داده‌های اقناع‌کننده‌ای گردآوری کرده‌اند که نشان می‌دهد این شباهت ممکن است چیزی بیشتر از یک تصادف صرف باشد.
تکنیک‌های تاریخ‌گذاری زمین‌شناسی سن سطوح علامت‌گذاری‌شده را بین ۷۵۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰سال تخمین زده‌اند که به وضوح نشان می‌دهد این علائم بسیار کهن هستند. محققان باور دارند که این نواحی احتمالا در دوران کهن نزدیک ساحل قرار داشتند.
سوزن در انبار کاه
پای‌افزارهای باستانی به طور طبیعی از مواد ارگانیک راحت و بادوام مثل چرم و مواد گیاهی ساخته می‌شدند. خود کفش‌ها با گذشت هزاران سال از بین رفته و دچار فروپاشی شده‌اند و اکنون فقط اثر کف کفش‌ها که به واسطه راه رفتن آدم‌ها روی زمین‌های خیس (مثل کنار ساحل) باقی مانده است، تنها مدارک واقعی برای اثبات وجود آنهاست.
تعجبی ندارد که این نوع ردها بسیار نادر یا پیدا کردن‌شان تا این حد دشوار باشد. حتی زمانیکه یک کشف هیجان‌انگیز رخ می‌دهد، محققان فقط می‌توانند بگویند «احتمال دارد» که رد کفش باشد، زیرا سند اثبات قطعی هرگز وجود ندارد (هیچ کفشی از دوران‌های باستان به جای نمانده که بتوان در مقایسه با آن گفت که این ردها متعلق به یک کفش باستانی است.)
تاکنون فقط ۴محوطه باستانی پیدا شده‌اند که مختصات لازم برای قرار گرفتن در فهرست محوطه‌هایی با آثار ردپای کفش را از ۳۰۰۰۰سال قبل یا زودتر دارند و همه آن‌ها نیز در اروپای غربی واقع شده‌اند (یکی از آن‌ها محوطه نئاندرتال‌ها بود که به قدر کافی شگفت‌انگیز است.)
اما تحقیقات در رشته ردشناسی (مطالعه رد زمین یا ردپای فسیل‌شده انسان‌ها و حیوانات) درحال افزایش است و جستجو برای شواهد بیشتر درباره پای‌افزارهای انسان که از سال‌های کهن به جای مانده است به سرعت در حال رشد است. در زمینه چنین پیشرفت‌هایی بود که این ردها در راستای ساحل آفریقای جنوبی پیدا شد زیرا محققان از طریق این نوع شواهد هیجان‌انگیز می‌خواهند چیزهای بیشتری درباره رفتارها و تحرک مردمان کهن یاد بگیرند.
آن‌ها برای آنکه تأیید کنند این ردهای آنالیزشده متعلق به کفش هستند چند نمونه متفاوت از پای‌افزار ساده، شبیه آنچه مردمان باستانی ممکن بود بسازند و بپوشند، درست کردند. آن‌ها سپس این کفش‌ها را پوشیدند و در راستای سواحل کیپ راهپیمایی کردند و مجموعه‌ای از ردپا را در هر دو زمین خیس و خشک به جا گذاشتند.
محققان با استفاده از تصاویر کامپیوتری ردهای باستانی و جدید توانستند آن‌ها را مقایسه و به نتایج روشنی دست پیدا کنند. آن‌ها سه محوطه حاوی ردهای فسیل‌شده در ساحل کیپ پیدا کردند که بر اساس شواهد به احتمال زیاد به واسطه انسان‌های باستانی‌ای ایجاد شده بود که در حدود ۷۵۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰۰سال قبل یا در دوره سنگی میانی کفش می‌پوشیدند.
این ردها با رد کفش‌های مدرنی که باستان‌شناسان درست کرده بودند کاملا تطابق داشت که برای بازنگری درباره تاریخچه پای‌افزارها سندی کافی محسوب می‌شود.
دکتر زیپفل، که هم دیرینه‌شناس و هم متخصص پا است، عقیده دارد که انسان باستانی‌ای که این ردها را به جای گذاشته، نوعی کاملا ابتدایی از صندل لاانگشتی امروزی را می‌پوشیده است.
اکتشافات اخیر نشان داده‌اند که بوشمن‌ها، یک فرهنگ شکارچی-گردآورنده بازمانده که ۲۰۰۰۰سال است در آفریقای جنوبی زندگی می‌کنند ـ مدت‌های مدید صندل‌های راحت اما خشن می‌پوشیدند. بنابراین به گفته زیپفل، مردمان باستانی‌تر نیز احتمالا نمونه‌های مشابهی از این صندل‌ها را به پا می‌کردند.
راهپیمانی طولانی به گذشته با صندل‌های راحت
بااینکه این تحقیق جالب و مهم است اما محققان می‌پذیرند که تأیید قطعی هیچ چیزی نیست. با وجود این هنوز هم یک مطالعه انقلابی محسوب می‌شود.
اکنون که باستان‌شناسان و دیرینه‌شناسان می‌دانند که مردم ممکن است ده‌ها هزار سال قبل با کفش در سواحل آفریقای جنوبی قدم می‌زدند، به دنبال مدارک بیشتری برای اثبات این نظریه هستند.
ممکن است ردهای حک‌شده روی صخره‌ها که تاکنون نادیده گرفته شده بودند نیز دوباره بازنگری شوند و به دستیابی حقیقت درباره منشأ کفش کمک کنند.
