«صبح من» با دانستنی ها: گرد بودن زمین یکی از عجیب ترین و باورنکردنی ترین کشفیات دانشمندان درباره کره زمین است. هزاران سال قبل مردم گمان می کردند زمین صاف است و وقتی تئوری گرد بودن زمین مطرح شد آن قدر عجیب بود که بسیاری آن را باور نکردند. بعدها این مسئله به عنوان یک حقیقت کاملا بدیهی و انکار ناپذیر پذیرفته شد اما بسیاری از مردم هنوز هم علت اصلی آن را نمی دانند و وقتی کودکان کنجکاو آن ها می پرسند: “چرا زمین گرد است؟” نمی توانند پاسخ درستی به آن بدهند.
به گزارش صبح من، در این مطلب قصد داریم علت گرد بودن کره زمین را به صورت علمی و با زبان ساده بررسی کنیم؛ با ما همراه باشید.
شکل کره زمین چگونه است؟
هشت سیاره در منظومه شمسی وجود دارد که از جنبه های مختلف با هم تفاوت دارند، آن ها اندازه های مختلفی دارند، فاصله شان از خورشید متفاوت است، بعضی از آن کوچک و سنگی و برخی دیگر بزرگ و گازی هستند، اما همگی در یک ویژگی مشترک هستند و آن گرد بودن این سیارات می باشد.
اما چرا؟ چرا سیاره ها از جمله زمین گرد هستند و مثلا مکعبی یا هرمی شکل نمی باشند؟ برای درک این که چرا زمین گرد است باید به دو مفهوم توجه داشته باشیم:
- جرم
- گرانش
رابطه جرم و گرانش چیست؟
همه اشیا و چیزها، از بزرگ ترین ستاره ها گرفته تا ذرات کوچکی مثل شن و همچنین انسان ها دارای جرم هستند، هر چه چیزی بزرگ تر و متراکم تر باشد جرم آن نیز بیشتر است، مثلا فیل جرم بیشتری از موش دارد.
همه چیزهایی که جرم دارند با نیرویی به نام گرانش یا جاذبه به سمت هم کشیده می شوند – اگرچه ما این نیرو را نمی بینیم اما وجود دارد – و هر چه جرم جسمی بزرگ تر باشد قدرت جاذبه آن بیشتر است.
آیا تا به حال به این فکر کرده اید که چرا هر چیزی را رها می کنید به سوی زمین سقوط می کند و به آسمان نمی رود؟ یا چرا همه ما روی زمین هستیم و در آسمان شناور نیستیم؟
پاسخ این است که جرم زمین بسیار بزرگ تر از جرم هر چیز دیگری روی آن است و به همین خاطر همه ما به شدت به سمت آن کشیده شده و از آن جدا نمی شویم.
داستان شکل گیری سیارات و گرد شدن آن ها
یکی از خصوصیات سیاره ها گرد بودن آن ها است که راز آن در نحوه شکل گیری سیارات نهفته است.
سیارات منظومه شمسی از سنگ، یخ و گاز درست شده اند، آن ها قبل از سیاره شدن به شکل تکه های بسیار کوچک سنگی و یخی به اندازه ذرات شن و ماسه بودند و در اطراف خورشید حرکت می کردند.
در طول میلیون ها سال، نیروی جاذبه این جرم ها باعث شد کم کم به سوی هم کشیده شده و به یکدیگر بچسبند، این تکه ها کم کم بزرگ تر شده، جاذبه زیادی ایجاد کردند و موادی را که در مدار حرکت آن ها به دور خورشید وجود داشت به سوی خود جذب کردند.
جاذبه ای که یک سیاره ایجاد می کند همه اطراف و لبه ها را به یک اندازه به سوی مرکز آن می کشد – شبیه چرخ یک دوچرخه – و این باعث می شود شکل کلی یک سیاره شبیه کره باشد که یک دایره سه بعدی است. به همین دلیل است که زمین ما گرد است.
آیا همه سیارت کاملا گرد هستند؟
اگرچه همه سیارات منظومه شمسی گرد هستند اما بعضی گردتر از بعضی دیگر هستند.
عطارد و زهره گردترین سیاره ها و کاملا دایره ای هستند اما زحل و مشتری کمی بیضی شکل به نظر می رسند.
علت این است که وقتی چیزی مثل یک سیاره می چرخد اشیا و موادی که روی لبه های خارجی تر آن هستند باید سریع تر از چیزهایی که داخل آن هستند حرکت کنند و مسافت بیشتری را بپیمایند تا ادامه چرخش امکان پذیر باشد.
چرخش سریع تر باعث ایجاد وضعیتی به نام گریز از مرکز در لبه های خارجی یک کره می شود، یعنی همه چیز در آن قسمت ها تمایل دارد از مرکز چرخش دورتر شود. در قطب ها سرعت صفر است و هر چه به سمت خط استوا می رویم سرعت بیشتر می شود.
در امتداد خط استوای یک سیاره، نیروی جاذبه لبه های خارجی را به سمت خود می کشد اما به دلیل سرعت زیاد وضعیت گریز از مرکز رخ می دهد، برای درک بهتر به گل های روی یک چرخ لاستیک فکر کنید که هنگام چرخش لاستیک به سمت بیرون پرتاب می شوند.
سیاراتی مانند زحل و مشتری به قدری بزرگ هستند که جاذبه آن ها در نهایت می تواند همه چیز را در نزدیکی خود نگه دارد با این حال گریز از مرکز اثر خودش را در خط استوا گذاشته، باعث ایجاد تحدب یا برآمدگی در این قسمت می شود و شکل سیاره دیگر کره ای کامل نخواهد بود.
دانشمندان متوجه شده اند زمین نیز به طور کامل گرد نیست و کمی بیضی شکل می باشد که البته درصد آن نسبت به سیاراتی همچون زحل و مشتری کمتر است.
