«صبح من» با زندگی: اگر شیعه امام هفتم هستیم، باید بالا بردن آستانه تحمل و کظم غیظ را از امام کاظم (ع) بیاموزیم که آن حضرت حتی با کسی که کینه او را در دل داشت، مهربانی کرد و در نهایت با بذل مال و اخلاق کریمانه خود، دشمنش را شرمنده کرد.
به گزارش «صبح من»؛ خاطره ای که فراموش نمی کنم، سوال یکی از کسانی است که همواره از مرگ و پرسش و پاسخ عالم برزخ می ترسید و از من پرسید آیا راسته که شب اول قبر از اسامی ائمه سوال می کنند و من گفتم بله. این فرد ساده دل گفت پس باید اسامی همه امامان رو حفظ کنم تا بتونم در اون شب، درست جواب بدم.
حالا حکایت برخی افراد این گونه است که به دنبال اطلاعات شناسنامه ای ائمه هستند که مثلا امام موسی بن جعفر فرزند کدام امام است؛ همان امامی که در هفتم صفر سال ۱۲۸ هجری قمری در منطقه ای میان مکه و مدینه دیده به جهان گشود؛ ۵۴ سال زندگی کرد؛ مدت امامت آن حضرت ۳۴ سال بود و در سال ۱۸۳ هجری در زندان سندی بن شاهک به دستور هارون الرشید به شهادت رسید. برخی که دایره معلوماتشان گسترده می شود، می گویند کنیه آن حضرت، ابوالحسن است و مهمترین لقب امام هفتم، کاظم است که به معنای کنترل کردن خشم است و به این دلیل آن حضرت را کاظم می گویند که در برابر ستم های ظالمان صبر و خشم خود را کنترل می کرد اما شاید ندانند چرا آن حضرت در زندان و با مصیبت و مظلومیت به شهادت رسید و چه کسانی در خون آن حضرت شریک بودند.
آیا ما تا کنون توانسته ایم، امام هفتم را در زندگی خود به عنوان یک الگو و سرمشق قرار دهیم؟ اگر در طول سال های گذشته در هر مناسبت مذهبی مانند ولادت یا شهادت ائمه(ع)، یکی از رفتارهای آن بزرگان را در زندگی خود الگو قرار می دادیم، باور کنید بسیاری از مشکلات فردی، خانوادگی، اخلاقی، اجتماعی و فرهنگی جامعه حل می شد. ممکن است دانستن و حفظ کردن تاریخ شناسنامه ای امامان در دنیا برای برخی سود داشته باشد، مثلا در مسابقات شرکت کنند و جایزه ای را از آن خود کنند ولی نه در برزخ و نه در قیامت این اطلاعات سودی به حال کسی ندارد مگر این که مبنایی برای پیروی از آنان باشد.
درسی از نحوه برخورد امام با دشمن
شاید این داستان امام را شنیده باشید شخصی که به حضرت علی (ع) کینه می ورزید در ملاقاتی با امام، آن حضرت را به باد ناسزا گرفت و یاران امام خواستند او را تنبیه کنند ولی موسی بن جعفر (ع) آنان را از این کار منع کرد تا این که یک روز آن حضرت درحالی که سوار بر مرکب خود بود، راهی مزرعه آن شخص شد که او با دیدن امام، برآشفت و اعتراض کرد که چرا با مرکب خود دست رنجش را لگد مال می کند و امام هفتم در حالی که خنده بر لب داشت، از مرکب پیاده شد و در کنارش نشست و با سخنان شیرین با او گفت و گو کرد و پرسید که چقدر خرج کشاورزی او شده که آن مرد گفت ۱۰۰ دینار، آنگاه امام سوال کرد که چقدر امید برداشت داری و او گفت ۲۰۰ دینار. اینجا بود که حضرت ۳۰۰ دینار به او داد. آن شخص با دیدن چنین رفتار بزرگوارانه ای، شرمنده شد. سپس برخاست و پیشانی امام را بوسید و از وی عذر خواهی کرد. امامی که اینگونه با دشمن خود مدارا می کند، با دوست و پیرو خود چه برخوردی خواهد کرد؟
اگر همین داستان تا سال آینده الگوی رفتاری ما با دیگران باشد، حجم بسیاری از پرونده های دادگستری کاهش می یابد. چون با بررسی این پرونده ها، متوجه می شویم که دلیل تشکیل این همه پرونده، نداشتن کظم غیظ و نداشتن گذشت و مروت و تحمل نکردن دیگران است. به عبارت دیگر اگر عنوان پرونده ای ضرب و جرح، اهانت، درگیری، دعوا و مانند آن است چه بسا جلوگیری از یک عصبانیت ساده می توانست به تشکیل چنین پرونده هایی منجر نشود.
نگاهی به آمارهای منتشر شده در این زمینه بیاندازید که به طور میانگین روزانه هزار و ۶۰۰ شهروند به دلیل نزاع به پزشکی قانونی مراجعه می کنند و پرونده تشکیل می‌دهند که در این میان تهرانی‌ها در کشور جلودار هستند. چون آستانه تحمل میان افراد جامعه کاهش یافته و بیشتر افراد به جای حل مساله به دنبال خشونت هستند. در واقع طی شش ماه نخست امسال بیش از ۳۱۵ هزار نفر به دلیل صدمات ناشی از نزاع به مراکز پزشکی قانونی مراجعه کرده اند که استان تهران با ۵۵ هزار نزاع رکورددار است و پس از آن خراسان رضوی با ۲۶ هزار و اصفهان با ۲۳ هزار بیشترین آمار را دارند و استان‌های ایلام، خراسان جنوبی و سمنان با حدود دو هزار پرونده، کمترین آمار را داشتند.
حالا برگردیم به زندگی امام کاظم (ع) که فراز و نشیب های بسیاری دارد و هر لحظه آن برای ما درس است؛ از داستان صفوان جمال بگیرید تا پشیمان شدن بشر حافی، آن خوشگذران اشرافی نشین یا علی بن یقطین آن وکیل امام موسی یا اسارت و نحوه شهادت باب الحوائج موسی بن جعفر. البته مداحان و ستایشگران اهل بیت(ع) به مناسبت سالروز شهادت امام به مرثیه سرایی می پردازند و مظلومیت های امام هفتم را بیان می کنند. معمولا بسیاری از نهادها و موسسات دولتی و مردمی مانند هیات ها در مساجد و حسینیه ها در چنین روزی به نصب یک بنر کفایت کرده و سالروز شهادت امام کاظم (ع) را تسلیت می گویند و نهادهایی که فعالتر هستند مراسمی برگزار می کنند و با دعوت از سخنران و مداح، بخشی از ویژگی های زندگی آن حضرت را مرور می کنند؛ در حالی که تمام این برنامه ها لازم و مقدمه است ولی کافی نیست. چون تا سبک زندگی خود را بر مبنای منش و اخلاق آن حضرت قرار ندهیم، در بر همین پاشنه خواهد چرخید. چون اگر سبک زندگی امام هفتم را در مسائل عبادی، اخلاقی، خانوادگی، اجتماعی و همه حوزه های زندگی ملاک قرار می دادیم حال و روزمان خیلی بهتر از این بود.
به عبارت دیگر اگر ۴۰ سال است که در سالروز ولادت یا شهادت امام هفتم از مناقب و فضایل آن حضرت می شنویم ولی هیچ اثری در زندگی خود نمی بینیم و مهمترین خواسته و آرزوی مان این است که به زیارت حرم آن حضرت در کاظمین شرفیاب شویم و از باب المراد به آن باب الحوائج برسیم، باید بدانیم که اگرچه زیارت آن حضرت فضیلتی بسیار برای عاشقان و شیعیان آن حضرت دارد و ذخیره ای برای قبر و قیامت است ولی نمی توانیم خود را شیعه آن حضرت بدانیم.
بیایید به همین ویژگی فرزند امام صادق (ع) اکتفا کنیم که دهخدا، کظم غیظ را فرو خوردن خشم، نگاهداری کردن خشم خود و روی برنگردانیدن و خشم نکردن معنی کرده و عرب ها به پر کردن مشک و بستن درِ آن، کظم گویند و مراد از کظم غیظ این است که خشم خود را فرو خوریم و جلوی آن عصبانیتی را بگیریم که می خواهد از جانمان بیرون بزند. در قرآن نیز موضوع کظم غیظ در آیه ۱۳۴ سوره آل عمران آمده که یکی از ویژگی های افراد باتقوا شمرده شده است.
آیت الله عبدالله جوادی آملی در تفسیر تسنیم درباره کظم غیظ نوشت: اگر مشکی پر از آب باشد و کسی دهانه آن را محکم ببندد، می گویند کظم القربه یعنی دهانه مشک پر از آب را بست تا سر ریز نکند و کاظم کسی است که در هنگام غضب، نفس خویش را مهار می کند. غیظ نیز حالت هیجانی است که در درون انسان بر اثر غضب پیش می آید. در معنای غیظ، غضب اخذ شده اما غیظ غیر از غضب است. غیظ، هیجان طبع نسبت به کثرت ناملایم است. لذا غضب، که در مقابل رضاست، به خدا منسوب می شود ولی غیظ به وی نسبت داده نمی شود.
به گفته این مفسر قرآن، فرو نشاندن غضب و کظم غیظ درباره حق شخصی است؛ نه حدود الهی که اِعمال رافت و مهربانی در آن ها روا نیست. در حق شخصی نیز کظم غیظ نسبت به مومن بالاتر از کظم غیظ نسبت به غیرمومن است. گاهی مشاهده طغیان و هتک حرمت احکام الهی موجب غضب و زمانی سبب غیظ می شود و این اختلاف حال بر اثر تفاوت عصیان هاست.
جوادی آملی افزود: وقتی فرونشاندن خشم، ممدوح شد، برآوردن آن مذموم خواهد بود؛ چنان که اگر برآوردن خشم در موردی ممدوح بود، فرونشاندن آن مذموم است؛ مانند آنچه در اشداء علی الکفار مطرح است و از حضرت علی بن ابی طالب (ع) درباره دفاع مقدس رسیده است. انسان مجاهد نستوه که غضب او برای خداست، مظهر اسم شریف منتقم خواهد بود و خدا نیز برای او غضب می کند. (تسنیم جلد ۱۵ صفحه ۵۶۱)
