وقتی صحبت از «ارتش سفالین» به میان می‌آید، نخستین کلماتی که در ذهن تداعی می‌شود، شگفتی و حیرت است. این ارتش در حقیقت نمادی از تاریخ چندهزار ساله چین است و کشف ارتش سفالین و مقبره نخستین امپراتور چین یک دستاورد بزرگ برای جهان باستان‌شناسی محسوب می‌شود. سربازان این ارتش بخشی از نقشه بزرگ این امپراتور برای بازخلق دوباره سلطنت او در جهان زیرین بودند، اما چرا «کین شی هوانگ»، تا این حد شیفته نامیرایی و حفاظت شدن پس از مرگ بود؟
به گزارش «صبح من»؛ «ارتش سفالین» یکی از حیرت‌انگیزترین اکتشافات چین باستان است. این ارتش در حقیقت مجموعه‌ای از مجسمه‌های سفالین است که به عنوان سربازان «کین شی هوانگ» (Qin Shi Huang)، نخستین امپراتور چین ساخته شدند. با تحقیق درباره «ارتش سفالین» می‌توانیم اطلاعات زیادی درباره جامعه ۲۲۰۰ سال پیش چین به دست آوریم.
در سال ۱۹۷۴ میلادی گروهی از کشاورزان چینی حین حفر چاه آب با چند مجسمه این ارتش عظیم سفالین مواجه شدند. بلافاصله گروهی از باستان‌شناسان برجسته چینی، این مکان را مورد بررسی قرار دادند. نکته قابل توجه درباره کشف این مجسمه‌ها فاصله کم آن‌ها با مقبره «کین شی هوانگ» بود.
«کین شی هوانگ» که به عنوان نخستین امپراتور چینِ یکپارچه شناخته می‌شود در سال ۲۵۹ پیش از میلاد در میانه جنگ، به عنوان شاهزاده «چِنگ» (Zheng) چین متولد شد. چین و شش قلمرو دیگر در فاصله ۴۸۰ تا ۲۲۱ پیش از میلاد در مجموع به عنوان «ایالت‌های جنگ‌طلب» شناخته می‌شدند که برای سلطه‌گری و قدرت می‌جنگیدند. این هفت قلمرو بخش اعظمی از کشوری را تشکیل می‌دادند که بعدها به نام چین شناخته شد.
شاهزاده «چِنگ» در ۱۳سالگی شاه شد، با گذشت زمان، تجربیات بیشتری کسب کرد و به یک پادشاه قدرتمند تبدیل شد. او یکی از قدرتمندترین ارتش‌های جهان را به وجود آورد. زمانی که ارتش او سایر «ایالت‌های جنگ‌طلب» را شکست داد، «چنگ» در سال ۲۲۱ پیش از میلاد به «کین شی هوانگ» نخستین امپراتور چین تبدیل شد.
«شی هوانگ» در دوران فرمانروایی‌اش به طور افراطی از برده‌ها برای ساخت کاخ، مقبره و دیوار بزرگ چین استفاده کرد. با این حال، او نقش اساسی در تاریخ چین ایفا کرد. او پس از متحد کردن چین، وزن و واحدهای اندازه‌گیری را همگون کرد و سیستم نوشتاری واحدی را معرفی کرد که در نتیجۀ آن، امکان برقراری ارتباطِ بین مردمی با گویش‌های بسیار متفاوت فراهم شد. او همچنین سیستم حکومتی را ابداع کرد که تا چندین قرن به قوت خود باقی ماند.
تاکنون چندین فیلم سینمایی و مستند با هدف به تصویر کشیدن تأثیر شگرف «شی هوانگ» در سیستم چین، درباره زندگی این امپراتور ساخته شده است.
او مقبره بزرگ خود را احتمالا به این امید بنا کرد که روحش می‌تواند در زندگی پس از مرگ زنده بماند. روند ساخت مقبره عظیم این امپراتور از ۲۴۶ پیش از میلاد آغاز شد و در مجموع ۷۰۰ هزار نفر در ساخت آن نقش داشتند.
«شهر روح» عنوانی است که برای مقبره عظیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شبیه به شهر ساخته شده است. شهرهای روح با این اعتقاد ساخته شدند که روح‌ها پس از مرگ می‌توانند همچون دوران حیات، در این شهرها زندگی کنند. تپه‌ای که در بالای مقبره امپراتور قرار دارد در جنوب یک محوطه مستطیلی بسیار بزرگ واقع شده است. برخی از باستان‌شناسان این محوطه بزرگ را «شهر ارواح» نامیده‌اند. پس از گذشت ۲۰۰۰ سال این تپه با ۴۳ متر ارتفاع همچنان برقرار مانده است. کاوش باستان‌شناسان در این محوطه، بقایای به جای مانده از یک بنا را نیز آشکار کرده است. در مجموع می‌توان گفت که مقبره «شی هوانگ»، نمونه کوچکی از امپراتوری و کاخ «شی هوانگ» است. «ارتش سفالین» نیز در نزدیکی مقبره این امپراتور قرار داده شده است.
«یوآن ژونگیی»، یکی از نخستین باستان‌شناسانی که از «ارتش سفالین» بازدید کرد، به این نکته اشاره دارد که بسیاری از باستان‌شناسان تاکنون، مجسمه‌های سفالین را در این تعداد یا چنین گودال بزرگی را یکجا ندیده‌اند.
باستان‌شناسان تاکنون چهار گودال اصلی را کشف کرده‌اند که سربازان ارتش سفالین در آن قرار دارند. این گودال‌ها در اشکال و اندازه‌های مختلف ساخته شده‌اند و بخش‌های مختلف ارتش را در خود جای داده‌اند.
گودال شماره یک
گودال شماره یک، بخش اصلی ارتش را شامل می‌شود. هر کدام از جنگجویان این گودال، ۱۷۵ سانتی‌متر ارتفاع دارند. در این گودال سه ارابه چوبی، ۳۲ اسب سفالین در اندازه واقعی و بیش از ۱۰۰۰ جنگجو وجود دارد. مجسمه جنگجویان به شکلی ساخته شده است که گویی زره بر تن دارند. این مجسمه‌ها زمانی نیزه و شمشیر بر دست داشتند.
گودال شماره دو
گودال شماره دو به شکل L ساخته شده است و مساحتی معادل ۶۰۰۰ متر مکعب را در برمی‌گیرد. در این گودال اشیائی از جنس یشم، طلا، استخوان، آهن، برنز به همراه مجسمه‌های سواره‌نظام و ارابه‌های جنگ وجود دارد. در واقع یک واحد متشکل از ۱۶۰ سواره‌نظام به همراه پیاده نظام در این گودال یافته شده است. این سواره‌نظام‌ها در مقابل اسب‌شان ایستاده‌اند. با یک دست افسار اسب را نگه داشته‌اند و در دستی دیگر، کمان دارند.
گودال شماره سه
گودال شماره سه، به شکل U ساخته شده است. این گودال در مقایسه با سایر گودال‌ها کوچک‌تر است. در این گودال چند سرنیزه برنز، یک ارابه جنگی و ۶۰ سرباز وجود دارد. دالان اصلی این گودال احتمالا فضای مختص افراد عالی‌رتبه بوده و ممکن است به عنوان فضای مستقر شدن روحِ برترین سربازان و اسب‌های آن‌ها ساخته شده باشد. تقریبا سر مجسمه تمام این افسران عالی‌رتبه از بین رفته است. هیچ اثری از آتش‌سوزی در این گودال دیده نمی‌شود، این درحالی است که در سایر گودال‌ها نشانه‌هایی از به آتش‌کشیده شدن در دوره‌ای از تاریخ وجود دارد.
تعداد جنگجویان حاضر در این گودال‌ها شگفت‌آور است. تاکنون هیچ‌کسی این حجم زیاد از آثار باستانی را در یک مکان کشف نکرده است. سه گودال در مجموع بیش از ۸۰۰۰ سرباز، ۱۳۰ ارابه و ۶۷۰ اسب را نگهداری می‌کنند. نکته قابل توجه درباره گودال شماره ۴، خالی بودن آن است.
«موزه جنگجویان سفالین» در اکتبر سال ۱۹۷۹ میلادی در «شی‌آن» افتتاح شد. این موزه به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد که نتایج اکتشاف باستان‌شناسان را از فاصله نزدیک و از گذرگاه‌های چوبی اطراف گودال‌ها تماشا کنند. از زمان افتتاح این موزه، مقبره «شی هوانگ» و این موزه به عنوان هشتمین مورد از عجایب دنیا شناخته شده‌اند. در سال ۱۹۸۷، یونسکو این مقبره را در فهرست میراث جهانی ثبت کرد.
سازندگان مجسمه‌ها، سربازان سفالی را در ابتدا رو به شرق قرار داده بودند. احتمالا نخستین امپراتور چین، ارتش را رو به شرق قرار داده بود تا در مقابل پایتخت ایستاده باشند. شاید او گمان می‌کرد که اگر حمله‌ای صورت بگیرد از این سمت خواهد بود. او می‌خواست حتی پس از مرگ برای تهاجم آماده باشد.
این جنگجویان سفالین در گودال‌هایی در نزدیکی مقبره امپراتور و پس از درگذشت او در ۲۱۰ پیش از میلاد، دفن شدند. پاها، دست‌ها، بدنه و سرهای آن‌ها احتمالا با استفاده از قالب ساخته شده‌اند. البته پیش از این‌که در کوره قرار داده شوند، جزئیات آن‌ها با استفاده از دست شکل گرفته بود. سرها، دست‌ها و پاهای آن‌ها به طور جداگانه ساخته و سپس درکنار هم قرار داده شدند. کارگران سپس این مجسمه‌ها را به ترتیبِ درجه و وظیفه در گودال‌ها قرار دادند.
در حالی که هر سر و بدن، متفاوت به نظر می رسد، قسمت‌های اصلی بیشتر سربازان مشابه است؛ ولی چرا مجسمه‌سازان برای مدل‌سازی چهره‌های منحصربه‌فرد جنگجویان و طراحی چشم‌ها زحمت زیادی به خرج دادند، آن هم وقتی قرار بود این سربازان را دفن کنند؟ افرادی که این چهره‌ها را ساخته‌اند، کارگران، زندانیان و یا برده‌ها بودند، و نه هنرمندان حرفه‌ای. اگرچه تعدادی مجسمه‌ساز ماهر احتمالاً بر این پروژه نظارت داشتند. با این حال، هزاران کارگر ناراضی موفق شدند یکی از زیباترین آثار هنری تاریخ را خلق کنند.
جنگجویان سفالین بهترین سلاح‌های روز خود را در دست داشتند. دست‌های آن‌ها برای نگه داشتن سلاح‌های واقعی شکل گرفته بود. این جنگجویان سفالی قرار بود یک ارتش واقعی و آماده برای جنگیدن باشند. سربازان در یگان جلو هیچ زره یا کلاه ایمنی بر تن ندارند و در عوض تیر و کمان بلندی را حمل می‌کنند.
ردی از رنگدانه‌های قرمز، قهوه‌ای، آبی، بنفش، زرد و سبز روی لباس و کفش سربازان شناسایی شده است. پس از کشف ارتش سفالین، سطح رنگ‌شده شروع به پوسته پوسته شدن و محو شدن کرده است.
با این‌که معمولا از این گروه از مجسمه‌ها به عنوان یک ارتش یاد می‌شود، اما همه آن‌ها سرباز نیستند. در این مجموعۀ مجسمه، افرادی به شکل تاجر، مسؤول اصطبل و شهروندان عادی نیز به چشم می‌خورند.
باستان‌شناسان علاوه‌بر سلاح‌های مختلف، سه نوع سلاح غیرعادی نیز کشف کردند؛ نوعی نیزه، نوعی شمشیر و نوعی جسم سنگین و باریک فلزی.
علاوه‌بر سلاح، چندین ساز موسیقی در گودال‌ها کشف شده است. در گذشته، سربازان از این سازها برای هدایت ارتش استفاده می‌کردند.
