«صبح من» با دارو: آهن یکی از مهم‌ترین مواد معدنی است که در بدن ما نقش‌های بسیار حیاتی و تعیین‌کننده‌ای بر عهده دارد. مهم‌ترین نقش آهن، کمک به حفظ سلامت کلی گلبول‌های قرمز است. برخی از افراد به میزان کافی آهن در بدن خود ندارند و همین باعث بروز برخی علائم در آن‌ها می‌شود. این در حالی است که مصرف مکمل و قرص آهن به تأمین آهن مورد نیاز بدن و جلوگیری از ایجاد علائم کم‌خونی و کمبود آهن بسیار کمک می‌کند. در ادامه راجع‌به قرص آهن بیشتر صحبت می‌کنیم.
کم‌خونی فقر آهن چیست و چه علائمی دارد؟
به گزارش مجله خبری صبح من، قبل از آشنایی با قرص‌های آهن، بهتر است ابتدا با کم‌خونی فقر آهن، علائم و علل ایجاد آن توضیح بدهیم. یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که نیاز به مصرف قرص آهن دارد، کم‌خونی فقر آهن است. افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن، سلول‌های خونی سالم کافی برای حمل اکسیژن به دیگر بخش‌های بدن را ندارند. مصرف قرص آهن در این افراد می‌تواند میزان آهن موجود در بدن را به سطح نرمال برساند. برخی از مهم‌ترین علائم کم خونی فقر آهن عبارت‌اند از:
- خستگی
- ضعف
- ریزش موها
- سرگیجه
- تنگی نفس
- رنگ‌پریدگی پوست
نزدیک به ۷۰ درصد از کل منابع آهن بدن در هموگلوبین‌ها قرار دارد. هموگلوبین نوعی پروتئین موجود در گلبول‌های قرمز است که در نقل و انتقال اکسیژن خون از ریه به ارگان‌های بدن نقش اصلی را بر عهده دارد. به‌این‌ترتیب کمبود آهن می‌تواند منجر به بروز مشکلات جدی برای افراد شود.
بیشتر بخوانید: روش هایی برای بالا بردن میزان آهن در خون
انواع مکملهای آهن
اگر مشخص شود فردی دارای کمبود آهن است، پزشک استفاده از قرص در کنار یک رژیم غذایی غنی از آهن را توصیه می‌کند. بسیاری از مکملهای آهن را می‌توان بدون نسخه پزشک از داروخانه تهیه کرد. انواع مختلف قرص‌های آهن دارای مقادیر متفاوتی از آهن هستند. اکثر مکملهای آهن به شکل قرص هستند ولی برخی از آن‌ها به‌صورت مایع هم در دسترس مردم قرار دارند.
همان‌طور که اکثر شما می‌دانید، ویتامین سی به جذب هر چه بهتر آهن کمک می‌کند. بر همین اساس برخی از تولیدکنندگان قرص آهن ویتامین C را به فرمولاسیون این قرص‌ها اضافه کرده‌اند. انواع آهن موجود در قرص‌های آهن عبارت‌اند از:
- ferrous sulfate
- ferrous gluconate
- ferric citrate
- ferric sulfate
قبل از مصرف هرگونه از قرص‌های آهن، بهتر است با پزشک صحبت کنید. قرص و مکملهای آهن را مانند هر داروی دیگری باید دور از دسترس کودکان نگهداری کنید؛ زیرا حتی مقدار بسیار کم آهن برای نوزادان و کودکان خردسال کشنده است. علاوه بر این از دادن قرص آهن دوز بزرگ‌سال به کودکان اکیداً خودداری کنید.
اثرات جانبی مصرف قرص آهن
به‌طور معمول استفاده از دوز مناسب قرص‌های آهن، به‌ندرت باعث ایجاد عوارض جانبی در افراد می‌شود. بااین‌حال در برخی موارد افرادی که قرص آهن مصرف می‌کنند ممکن است عوارض جانبی زیر را تجربه کنند:
- اسهال
- نفخ و کرامپ شکمی
- یبوست
- حالت تهوع و استفراغ
در بیشتر موارد عوارض جانبی قرص‌های آهن با جایگزینی با دیگر مکمل‌ها برطرف می‌شوند. توجه داشته باشید که مصرف بیش‌ازاندازه قرص آهن یا استفاده از قرص‌های آهن با دوز بالا می‌تواند عوارض خطرناک‌تری مثل مسمومیت با آهن را ایجاد کند. درصورتی‌که خودتان یا اطرافیانتان بیش‌ازاندازه قرص آهن مصرف کردید، باید در اسرع وقت به بیمارستان مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: چه افرادی دچار کم‌خونی می‌شوند؟
دلایل کمبود آهن
کمبود آهن ممکن است به دلایل زیر ایجاد شود:
- بارداری: زنان باردار ممکن است دچار کمبود آهن شوند. در زنان باردار نیاز به تولید گلبول‌های قرمز جدید برای حمایت از جنین افزایش می‌یابد. بررسی‌های انجام‌شده حاکی از آن است که مصرف قرص آهن در دوران بارداری خطر ابتلا به کمبود آهن را در زنان باردار کاهش می‌دهد
- از دست دادن خون: از دست دادن خون به دلیل قاعدگی شدید، فتق یا خونریزی گوارشی ممکن است باعث کمبود آهن شود و فرد را به مصرف قرص آهن نیازمند کند
- سرطان: مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۶ انجام‌شده نشان داد که کمبود آهن در افراد مبتلا به سرطان شایع‌تر است
- رژیم غذایی: برخی از افرادی که از رژیم غذایی غنی از آهن استفاده نمی‌کنند، در معرض کمبود آهن هستند
- سوء جذب: در برخی شرایط خاص ازجمله ابتلا به بیماری سلیاک، بیماری کرون (Crohn’s disease)، فیبروز کیستیک (Cystic fibrosis) و پانکراتیت مزمن جذب آهن برای بدن دشوار شده و فرد را دچار کمبود آهن می‌کند
دوز مصرف آهن
دوز آهن مورد نیاز هر فرد بسته به سن، جنس و باردار و شیرده‌بودن یا نبودن آن‌ها متفاوت است. در جدول زیر می‌توانید دوز مناسب آهن برای سنین مختلف زنان و مردان را مشاهده کنید:
| سن | زن | مرد | دوران بارداری | دوران شیردهی |
| ۶-۰ ماهگی | ۰٫۲۷ میلی‌گرم | ۰٫۲۷ میلی‌گرم | ||
| ۱۲-۷ ماهگی | ۱۱ میلی‌گرم | ۱۱ میلی‌گرم | ||
| ۳-۱ سالگی | ۷ میلی‌گرم | ۷ میلی‌گرم | ||
| ۸-۴ سالگی | ۱۰ میلی‌گرم | ۱۰ میلی‌گرم | ||
| ۱۳-۹ سالگی | ۸ میلی‌گرم | ۸ میلی‌گرم | ||
| ۱۸-۱۴ سالگی | ۱۵ میلی‌گرم | ۱۱ میلی‌گرم | ۲۷ میلی‌گرم | ۱۰ میلی‌گرم |
| ۵۰-۱۹ سالگی | ۱۸ میلی‌گرم | ۸ میلی‌گرم | ۲۷ میلی‌گرم | ۹ میلی‌گرم |
| بالای ۵۱ سالگی | ۸ میلی‌گرم | ۸ میلی‌گرم |
بیشتر بخوانید: روش های برطرف کردن کم خونی با استفاده از طب سنتی
قرص آهن را چگونه مصرف کنم؟
برای مصرف قرص آهن به نکات زیر توجه کنید:
- دستورالعمل‌های پزشک در مورد تعداد قرص‌های آهن موردنیاز خود و زمان مصرف آن‌ها را جدی بگیرید
- قرص را باید به صورت کامل ببلعید، از له کردن یا جویدن آن‌ها خودداری کنید
- بهتر است قرص را صبح‌ها با معده خالی مصرف کنید، یا اینکه می‌توانید یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از مصرف غذا قرص آهن را بخورید
- قرص را حتماً با یک لیوان آب مصرف کنید
- مصرف آبمیوه به‌خصوص آبمیوه حاوی ویتامین C به جذب بهتر و بیشتر آهن کمک می‌کند
- قرص یا مایع آهن خود را با چای، قهوه، شیر، شکلات و نوشابه مصرف نکنید، زیرا این مواد مقدار آهن جذب‌شده توسط بدن را کاهش می‌دهند
- از مصرف همزمان داروهای زیر با قرص آهن خودداری کنید:
- کلسیم مایع
- آنتی‌اسیدها مانند میلانتا و گاویسکون
- برخی از داروها برای پوکی استخوان
- داروهای تیروئید
- داروهای پارکینسون
- برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها
افزایش سطح آهن خون چقدر طول می‌کشد؟
به‌طورکلی بازیابی ذخایر آهن بدن حدود ۶ ماه تا یک سال به طول می‌انجامد. در این زمان باید سطح آهن خون شما به‌طور منظم با انجام آزمایش خون ارزیابی شود. همچنین اگر وجود برخی مشکلات زمینه‌ای منجر به کمبود آهن بدن شما شده است، باید به‌طور دقیق این مشکلات مشخص‌شده و درمان شوند. علاوه بر این طول دوره درمانی را باید مطابق با دستور پزشک ادامه دهید و از مصرف خودسرانه قرص آهن بعد از اتمام دوره درمان، خودداری کنید.
بیشتر بخوانید: دلایل ایجاد انواع کم خونی و راه های پیشگیری از آن
بهترین زمان مصرف قرص آهن چه زمانی است؟
همان‌طور که گفتیم برای نتیجه‌گیری بهتر باید این قرص را حتماً با تجویز پزشک مصرف کنید. بااین‌حال باید بدانید که بهترین زمان برای مصرف این قرص، زمانی است که معده شما خالی باشد. در این زمان بدن بیشتر و بهتر می‌تواند آهن را جذب کند. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند قرص آهن را قبل از مصرف غذا و یا حداقل ۲ ساعت پس از خوردن غذا مصرف کنید.
زمان ایده‌آل برای مصرف انواع قرص‌های آهن صبح‌ها با معده خالی است. مصرف قرص آهن در اواخر شب چندان موثر نیست، زیرا هضم غذا در طول خواب بسیار کند می‌شود و جذب آهن کاهش می‌یابد. به این ترتیب بهتر است این قرص را صبح‌ها به‌صورت ناشتا مصرف کنید.
انوع قرص آهن
قرص فیفول
یکی از شناخته‌شده ترین انواع قرص‌های آهن موجود در بازار قرص فیفول است. این قرص برای پیشگیری و همچنین درمان کم خونی ناشی از فقر آهن تجویز می‌شود. قرص فیفول می‌تواند منجر به ایجاد زخم در دهان و تغییر رنگ دندان‌ها شود، به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند از مکیدن، جویدن و نگهداری این قرص در دهان اکیداً خودداری کنید. این قرص را بهتر است با معده خالی و با یک لیوان آب ببلعید. قرص فیفول عموماً برای کودکان و یا افراد مسن تجویز نمی‌شود.
همچنین مصرف این قرص در برخی از افرادی که شرایط خاصی دارند، مثلاً مبتلا به هموکروماتوز یا کم خونی همولیتیک هستند، توصیه نمی‌شود و این دسته از افراد باید قبل از مصرف فیفول با پزشک یا داروساز مشورت کنند. درباره زمان مصرف قرص فیفول نیز باید با پزشک خود مشورت کنید. از مصرف قرص فیفول با داروهای زیر به صورت همزمان خودداری کنید:
- داروهای درمان عفونت مثل تتراسایکلین، سیپروفلوکساسین و افلوکساسین
- داروهای دارای روی، کلسیم و فسفر
- کلستیرامین
- داروهای آنتی‌اسید، مثل داروهای خنثی‌کننده اسید معده
- داروی فشار خون مثل متیل دوپا
- داروی پارکینسون
- برخی از داروهای پوکی استخوان
- داروهای بیماری‌های تیروئیدی مثل لووتیروکسین
بیشتر بخوانید: کم‌خونی فولیک اسید، بیماری‌ای که کمتر جدی گرفته می‌شود
قرص فرفولیک
یکی دیگر از انواع پرکاربرد قرص‌های آهن، قرص فرفولیک است. این قرص برای درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن، در زمان بارداری و همچنین برای درمان کم‌خونی‌های مگالوبلاستیک ناشی از کمبود اسید فولیک تجویز می‌شود. مواد فعال موجود در قرص فرفولیک سولفات آهن و اسید فولیک است. مصرف این قرص سطح آهن بدن را به سطح نرمال بازمی‌گرداند.
به خاطر داشته باشید که برای مصرف این قرص حتماً باید با پزشک خود مشورت کنید و در رابطه با مشکلات و بیماری‌های خود و داروهایی که مصرف می‌کنید به پزشک توضیح دهید. به‌عنوان مثال مصرف قرص فرفولیک به همراه داروها و مواد زیر بسیار خطرناک است:
- الکل
- کلرامفنیکل
- داروی لوودوپا
- داروی متوتروکسات
- باربیتورات‌ها
برخی از مهم‌ترین عوارض قرص فرفولیک عبارت‌اند از:
- یبوست و اسهال
- حالت تهوع و استفراغ
- ایجاد طعم ناخوشایند و تلخ در دهان
- نفخ و کرامپ شکمی
- بروز واکنش‌های حساسیتی
- ناراحتی‌های معده
درصورتی‌که هرکدام از علائم و نشانه‌های بالا را دارید، باید با پزشک خود مشورت کنید.
قرص آهن سیدرال
یکی از بهترین انواع قرص‌های آهن، قرص سیدرال است. آهن موجود در این قرص قدرت جذب بسیار بالایی داشته و احتمال بروز عوارض گوارشی ناشی از آن بسیار پایین است. مصرف این قرص عوارض گوارشی مثل دل‌درد، یبوست و اسهال را که در اثر مصرف دیگر قرص‌های آهن ایجاد می‌شوند، به همراه ندارد. همچنین قرص آهن سیدرال فاقد گلوتن است و برای بیماران مبتلا به سلیاک بهترین گزینه است.
توجه کنید که قرص سیدرال درواقع یک مکمل آهن است و در پیشگیری یا درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن اثری ندارد. این مکمل به‌صورت قطره‌ای هم در بازار وجود دارد. مکمل قطره سیدرال بیشتر برای کودکان و قرص سیدرال بیشتر برای بزرگسالان تجویز می‌شود.
بیشتر بخوانید: فواید و نحوه مصرف قرص فولیک اسید
سخن پایانی
به این نکته دقت کنید که مصرف هرگونه قرص آهنی، بدون تجویز و تشخیص پزشک یا سایر مراقبین سلامت ممنوع است و می‌تواند عوارض مختلفی را به همراه داشته باشد. به‌این‌ترتیب اگر فکر می‌کنید علائم کمبود آهن را دارید و باید قرص آهن مصرف کنید، به‌جای حدس و گمانه‌زنی در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرده و تحت نظر وی درمان خود را شروع کنید.
