«صبح من» با مسائل حقوقی: طلاق زن از مرد یکی از پیچیده ترین امور حقوقی مربوط به حقوق خانواده است که چالش های زیادی را برای افرادی که خواهان این طلاق هستند ایجاد می کند. اگر در این دعاوی درگیر شده باشید احتمالا عبارت عسر و حرج را از وکیل متخصص در امور خانواده شنیده اید. اما معنای دقیق این عبارت و موارد قانونی آن، برای بسیاری از مردم که با حقوق خانواده آشنایی ندارند مشخص و شفاف نیست.
به گزارش مجله خبری «صبح من»، زن اگر بتواند در دادگاه ثابت نماید که زندگی او با همسرش سخت و غیر قابل تحمل است و طلاق از جانب زوجه به دلیل عسر و حرج است و دادگاه آنرا تایید کند می تواند بدون رضایت مرد طلاق بگیرد.
عسر و حرج یعنی چه؟
عسر و حرج یکی از عبارات سخت حقوقی است که بسیاری از مردم با معنا و مفهوم دقیق آن به لحاظ حقوقی آشنایی ندارند. متاسفانه بسیاری از زنانی که شرایط دشواری را در زندگی زناشویی تجربه می کنند به دلیل همین عدم آشنایی و یا اقدام در زمان نامناسب بر اساس این امر، به حق و حقوق قانونی خود نمی رسند.
حال به این سوال پاسخ می دهیم که این عبارت و مفهوم دقیقا به چه معنا است و در چه مورد کارکرد دارد؟ عسر و حرج به معنای سختی غیر قابل برای زن در یک رابطه زناشویی است. اگر در رابطه زناشویی میان زن و مرد، شرایط بسیار دشواری برای زن ایجاد شود که به تشخیص دادگاه زن در آن شرایط نتواند به زندگی زناشویی ادامه و چاره ای جز جدایی از مرد برای رها شدن از آن شرایط سخت وجود نداشته باشد، دادگاه حکم به طلاق زن از مرد خواهد داد. بنابراین عسر و حرج یکی از موارد قانونی طلاق زن است که قانون به آن اشاره کرده است.
همانطور که ممکن است بدانید، حق طلاق در نظام حقوقی ایران فقط به مرد تعلق دارد و زن دارای این حق نیست. حق طلاق یعنی آنکه فرد بتواند بدون توجیه دلیل خود برای طلاق از طرف مقابل جدا شود. بنابراین مرد که بر اساس قوانین ایران دارای حق طلاق است، می تواند بدون استناد به دلیل موجه و محکمه پسند زن را طلاق دهد اما زن از چنین حقی برخوردار نیست و اگر بخواهد بدون رضایت مرد از او طلاق بگیرد باید درخواست خود را مستند به موارد قانونی طلاق یک طرفه زن مطرح کند.
موارد طلاق به دلیل عسر و حرج بر اساس قانون مدنی
با توجه به زندگی زناشویی زوجین موارد طلاق از جانب زوجه به دلیل عسر و حرج می تواند متفاوت باشد همه موارد عسر و حرج قابل جمع کردن و احصاء نیست و هر زنی می تواند مصادیق طلاق از جانب زوجه به دلیل عسر و حرج خودش را داشته باشد اما مواد ۱۱۳۳-۱۱۲۹ و ۱۱۳۰ قانون مدنی به موضوع عسر و حرج زن پرداخته است و تجویز طلاق را از این طریق صادر کرده است مواردی را به عنوان مثال و تمثیل ذکر کرده است
موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از موارد طلاق به دلیل عسر و حرج محسوب می گردد:
- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی یا ۹ ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.
- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر یا ابتلای وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است. در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید یا پس از ترک، مجدداً به مصرف مواد مذکور روی آورد، بنا به درخواست زوجه طلاق انجام خواهد شد.
- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر.
- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.
- ابتلاء زوج به بیماریهای صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.
موارد مندرج در این قانون مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود حکم طلاق صادر نماید.»
بیشتر بخوانید:
- باورهای غلط حقوقی در ازدواج و طلاق، مهریه و حضانت
- دانستنی‌هایی درباره تدلیس در ازدواج که باید بدانیم
- استرداد جهیزیه با داشتن یا نداشتن سیاهه
- سیر تا پیاز طلاق توافقی
مصادیق کلی عسر و حرج
علاوه بر این که دادگاهها این حق را خواهند داشت که هر کارى که انجام دادنش براى زوجه سخت و شاق وعادتاً غیرقابل تحمل باشد را از مصادیق عسر و حرج داشته و او را مطلقه نمایند در مجموع اهم مصادیق عسر و حرج را ناشى از سه عامل مى توان دانست:
عوامل طبیعى یا حقیقى
- مانند اعتیاد که با تغییر وضعیت طبیعى و ارگانیکى شخص، جسم و روح او را تغییر داده و شرایط بنیادین زمان عقد را از بین مى برد. اگر مردی طبق ماده ۱۱۲۹ قانون مدنى، مردى مرتکب ترک نفقه گردد، زن به استناد این ماده مى تواند، از دادگاه تقاضاى طلاق نماید؛ اما به دلیل اهمیت پرداخت نفقه از سوى مرد در صورتى که از پرداخت نفقه خوددارى شود، مى تواند یکى از مصادیق عسر و حرج نیز به حساب آمده و براساس آن نیز زوجه تقاضاى طلاق نماید.
- عقیم بودن مرد: طبیعى است هر دخترى به امید مادر شدن و تربیت فرزندان صالح ازدواج نموده و به خانه شوهر مى رود. لذا حسرت مداوم ناشى از مادر نشدن غم و درد جانکاهى را در او ایجاد مى نماید که مى تواند او را دچار عسر و حرج نماید.
- جلوگیرى از بچه دار شدن: در صورتى که مرد، به صورت غیرمنطقى مانع از بچه دار شدن زن مى گردد
عوامل خارجى و واقعى
- حبس طولانى: دورى زوج از زوجه، در مدت طولانى با فلسفه یک زندگى مشترک منافات داشته و براى زوجه مشقت آور خواهد بود.
- غیبت طولانى و ترک خانواده: این موضوع نیز به منزله فراموشى تعهداتى است که یک مرد با امضاى مقدس ترین میثاق بشرى یعنى میثاق ازدواج به آن، باید پایبند باشد. لذا این موضوع در جایى که به صورت عمدى اتفاق بیافتد، از حساسیت بیشترى برخوردار خواهد بود..
عوامل شخصى
- استنکاف از پرداخت نفقه: اگر مردی طبق ماده ۱۱۲۹ قانون مدنى، مردى مرتکب ترک نفقه گردد، زن به استناد این ماده مى تواند، از دادگاه تقاضاى طلاق نماید؛ اما به دلیل اهمیت پرداخت نفقه از سوى مرد در صورتى که از پرداخت نفقه خوددارى شود، مى تواند یکى از مصادیق عسر و حرج نیز به حساب آمده و براساس آن نیز زوجه تقاضاى طلاق نماید.
- سوء معاشرت
- زناشویى غیرمتعارف
- اکراه شدید
- اختلاف سنى زیاد
- ازدواج مجدد بدون رضایت همسر اول
- جنون در صورتى که از موارد فسخ نباشد
- عدم رعایت شغل متناسب با حیثیت خانوادگى زوجه
عسر و حرج زن چگونه ثابت می شود؟
اثبات عسر و حرج زن یک امر بسیار پیچیده از لحاظ حقوقی است که قطعا عامه مردم در آن تخصصی ندارند. نکته مهم در هر یک از موارد طلاق یک طرفه زن این است که این موارد حتما باید به طور محکمه پسند در دادگاه خانواده اثبات شود تا دادگاه حکم به طلاق را صادر نماید.
یکی از تخصص های وکیل متخصص در حقوق خانواده اثبات عسر و حرج زن در محضر دادگاه خانواده است. برای اثبات این امر ادله اثبات گوناگونی بسته به اینکه مصداق این امر دقیقا چه موردی باشد وجود دارد و وکیل خانواده باید درمورد اینکه در هر مورد لازم است چه ادله اثباتی را استفاده کند تسلط کافی داشته باشد.
برای مثال اگر مورد عسر و حرج، اعتیاد مرد باشد وکیل خانواده می تواند به شهادت شهودی که از وضعیت اعتیاد مرد اطلاع دارند مانند اقوام و همسایگان و همچنین نتیجه آزمایش اعتیاد مرد استناد کند. در مواردی که زن به دلیل ضرب و شتم خواهان طلاق است، نکته بسیار مهم مراجعه هر چه سریع تر به پزشکی قانونی برای معاینه و ثبت جراحات یا آسیب هایی است که در اثر ضرب و شتم ایجاد شده است. گواهی پزشکی قانونی در این مورد می تواند یک ادله اثبات قوی برای حکم طلاق زن باشد. در موارد دیگر هم حتما لازم است به وکیل متخصص و مجرب خانواده مراجعه کنید تا با تنظیم دادخواست مستدل طلاق برای اثبات عسر و حرج به شما کمک کند.
ادعای عسر و حرج زوجه به دلیل عدم ازاله بکارت
یکی از طرقی که زوجه می تواند به استناد آن از دادگاه خانواده تقاضای طلاق کند عسر و حرج است. مصادیق ادعای عسر و حرج بسیار متنوع است مواردی که در قانون ذکر شده است از باب مثال و نمونه می باشد. یکی از موارد نسبتا شایع این است که زمان مدیدی از زمان عقد گذشته است ولی زوجه هنوز باکره باشد در اینجا به چند موضوع باید توجه کرد و در واقع ادعای عسر و حرج چند فرض متصور است:
- عقد نکاح واقع شده است ولی زندگی مشترک اصطلاحا زیر یک سقف آغاز نشده است حال ممکن است این موضوع چند سال ادامه پیدا کند در این فرض زوجه نمی تواند به دلیل عسر و حرج ناشی از عدم ازاله بکارت به دادگاه مراجعه کند البته که اگر مدت غیر متعارفی زوج او را بلاتکلیف رها کرده است می تواند در این زمینه به دادگاه مراجعه کند.
- در فرض دوم مرد (زوج) ناتوانی جنسی به دلایل روحی و جسمی دارد که به فراخور حال زوجه می تواند دادخواست فسخ یا طلاق به دلیل عسر و حرج تقدیم دادگاه کند.
- فرض سوم این است که زندگی مشترک زوجین شروع شده است و علی رغم گذشتن مدت معقول و متعارف هنوز زوجه دوشیزه می باشد و ضمنا زوج مشکل جسمانی زناشویی ندارد. در این فرض رویه دادگاه ها این است که صرف دوشیزه ماندن زوجه دلیلی بر ناتوانی جنسی زوج نمی باشد و مصداق عسر و حرج نیست مگر این که زوجه دلیل بیاورد که زوج عمدا برای مدت طولانی با او زناشویی نمی کند.
بیشتر بخوانید:
- جرم حبس کردن زوجه در خانه
- چگونگی حذف نام همسر از شناسنامه بعد از طلاق
- سوالاتی که قاضی حتما در دادگاه طلاق از شما خواهد پرسید
- اجرت المثل چیست؟
تقاضای طلاق زوجه به دلیل عدم شروع زندگی مشترک
در پرونده ای دو سال از زمان وقوع عقد نکاح بین زوجین می گذشت و به دلیل اختلاف های که بین آن ها ایجاد شده بود زوج اقدامی به جهت تهیه مسکن و شروع زندگی مشترک نمی کرد و زوجه بلاتکلیف رها شده بود و به دلیل لجبازی حاضر به طلاق نمی شد.
البته شایان به ذکر است که زوجه نیز حاضر به گذشت از همه مهریه نبود. در این راستا به وکالت از زوجه دادخواست طلاق به دلیل عدم اقدام به شروع زندگی از جانب زوج و بلاتکلیفی زوجه که از موجبات عسر و حرج است تقدیم دادگاه می شود. شعبه محترم ۲۴۱ دادگاه خانواده تهران جلسه رسیدگی تشکیل می دهد در ادامه وکیل (گروه وکلای پارسای) زوجه (خواهان) در دفاع از ادعای مندرج در دادخواست خطاب به قاضی محترم اظهار میدارد:
«موکله بعد از گذشت دوسال از وقوع عقد دوشیزه (باکره) می باشد و زوج اقدامی به جهت تهیه مسکن و شروع زندگی مشترک نمی کند و لذا ادامه چنین وضعیتی موجب عسر و حرج موکله می باشد. با بذل ۵ قطعه که تمام بهار آزادی از کل مهریه (۱۱۰ سکه) از دادگاه تقاضای صدور حکم طلاق می شود»
در ادامه زوج با دفاعیات بلا وجه خود که وظیفه ای قانونی برای گرفتن عروسی ندارد و دنبال وام است که بتواند منزلی را اجاره کند از خود دفاع می کند.
در نهایت دادگاه محترم با این استدلال که مدت زمان قابل توجهی از زمان عقد گذشته است و هنوز زندگی مشترک شروع نشده است و زوجه دوشیزه نیز می باشد، مستندا به ماده ۱۱۳۰ قانون حکم به اجبار زوج به طلاق صادر می کند. این رای بعد از اعتراض زوج در مهلت ۲۰ روز تجدید نظر خواهی عینا در شعبه ۴۰ دادگاه تجدید نظر استان تهران تایید می شود.
بلاتکلیف رها کردن زن از دلایل طلاق است؟
در جامعه ما مرسوم است که گروهی از زوجین جوان پس از وقوع عقد نکاح تا تهیه مقدمات، مدتی زندگی مشترک را به تعویق می اندازند (بلاتکلیف رها کردن زن در همین راستا قرار میگیرد) اما معمولا این دوران آبستن اختلافات است و بسیار دیده شده است که دختری چند سال بلاتکلیف از سوی زوج رها شده است. بدیهی است که این موضوع با توجه به شرایط زوجین و به تشخیص دادگاه می تواند از مصادیق عسر و حرج زوجه باشد و به زن امکان طلاق بدهد در واقع در این حالت با توجه به اختلافات زوجین، زوج اقدامی به جهت شروع زندگی مشترک نمی کند و مقدمات آن را عمدا مهیا نمی کند و رابطه خود را با همسرش قطع کرده است. البته باید توجه داشت که باید برای دادگاه ثابت شود که این ترک زوجه و بلاتکلیف رها کردن، منتسب به شوهر است ولی اگر زن تمایل به زندگی نداشته و او هم در این فاصله افتادن سهیم بوده است نمی تواند دیگر مدعی بلاتکلیف رها شدن شود.
نکته این است که اگر شوهر دادخواست تمکین بدهد و زن به حق حبس خود استناد کند دیگر زوجه نمی تواند ادعای بلاتکلیف رها شدن کند.
حق حبس یعنی این که زنی که با همسرش نزدیکی نداشته است اعلام کند تا زمانی که تمام مهریه را دریافت نکند حاضر به تمکین نیست.
تکلیف مهریه در طلاق به درخواست زن به دلیل عسر و حرج چگونه است؟
در هر پرونده طلاقی لزوما باید وضعیت مهریه در دادنامه طلاق مشخص شود در طلاق از طریق عسر و حرج در واقع دادگاه با تشخیص محق بودن زن، شوهر را اجبار به طلاق میکند و زن باید قسمتی و یا تمام مهریه را بذل کند و نکنه مهم اینجاست که قبول مقدار بذل با دادگاه است و این بر خلاف طلاق از طرف زوجه با اثبات شروط ضمن عقد است که قبول بذل با زوجه است.
در اینجا باید دلایل عسر و حرج بسیار قوی باشد که دادگاه حکم به طلاق توام با مهریه صادر کند بدیهی است که با بخشش مهریه راه برای طلاق و قبول قاضی هموارتر است.
بیشتر بخوانید:
- وکیل تسخیری کیست و چه زمانی تعیین آن الزام‌آور است؟
- صدای ضبط شده در دادگاه اعتبار قانونی دارد؟
- محرومیت از ارث برای چه کسانی اتفاق می‌افتد؟
- معرفی انواع وکالت
تفاوت طلاق به دلیل عسر و حرج و طلاق با اثبات شروط ۱۲گانه عقدنامه
می دانیم که طلاق از طرف زن در صورتی که مرد مخالف طلاق باشد بسیار دشوار است به عبارت دیگر اگر طلاق توافقی نباشد و زن وکالت در طلاق نداشته باشد در شرایطی می تواند در پرونده طلاق از جانب زوجه موفق باشد که دلیل موجه برای طلاق به دادگاه خانواده ارائه کند. می بایستی یا از طریق اثبات عسر و حرج به نتیجه برسد یا یکی از ۱۲ شرط مندرج در سند ازدواج را – درصورت امضاء زوج – اثبات کند حال قصد توضیح این دو روش را در این مختصر نداریم و علاقمندان می توانند لینک های مربوطه را دنبال و مطالعه کنند اما بین دو تفاوت های است.
- دادگاه در درخواست طلاق زوجه با اثبات عسر و حرج، حکم طلاق صادر می کند و به عبارت دیگر مرد را اجبار به طلاق می کند ولی در مواردی که طلاق با تحقق شرط ضمن عقد نکاح است دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر می کند.
- مدت اعتبار رای دادگاه پس از قطعیت ۶ ماه است یعنی اگر ظرف ۶ ماه طلاق ثبت نشود رای مذکور قابلیت اجرا ندارد ولی مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش ۳ ماه از زمان قطعیت آن است.
- در طلاق از طریق شرط ضمن عقد (شروط ۱۲گانه عقدنامه) پس از اثبات یکی از موارد، زن وکیل مرد در طلاق و قبول بذل می شود و به وکالت از شوهر می تواند قبول مابذل کند ولی در طلاق از طریق عسر و حرج قبول مابذل با قاضی رسیدگی کننده به پرونده است.
- ملاک تصمیم دادگاه در بررسی عسر و حرج وضع فعلی زوجین و خاصه زوجه است. بدین توضیح که رئیس دادگاه خانواده بررسی می کند که آیا زوجه در حال حاضر و زمان تقدیم دادخواست در عسر و حرج است یا خیر؟ و اگر قبلا عسر و حرج داشته و هم اکنون رفع شده به آن ترتیب اثر نخواهد داد. به بیان دیگر باید زوجه در حال عسر و حرج باشد و آن را اثبات نماید. اما در اثبات موارد ۱۲گانه عقدنامه ها چنین نیست همین که زن ثابت نماید یکی از آن موارد حتی در چند سال قبل محقق شده است زن وکیل شوهر در طلاق خواهد شد و گذشت زمان اسقاط وکالت زن را نمی کند. فرض کنید که زوجه ثابت نماید در چند سال گذشته شوهر اعتیاد شدید و مضر به الکل داشته است ولی مدتی است که شوهر ترک کرده است در این جا علی رغم ترک شوهر در حال حاضر، وکالت زن در طلاق محقق شده است و او وکیل شوهر است و وکیل اجباری ندارد که بلافاصله و به فوریت وکالت را اعمال نماید.
آیا بعد از طلاق با عسر و حرج مرد می‌تواند به همسر خود رجوع کند؟
یکی از انواع طلاق در نظام حقوقی ایران، طلاق رجعی است که معنای آن این است که مرد می تواند تا چند ماه پس از اجرای طلاق یعنی در مدتی که زن در عده طلاق قرار دارد، دوباره به رابطه زناشویی خود با زن رجوع کند. اما در طلاقی که به دلیل عسر و حرج زن اجرا شده است، مرد حق رجوع پس از اجرای طلاق را ندارد زیرا در این صورت طلاق گرفتن زن عبث و بیهوده خواهد شد و در واقع حکم طلاقی که به جهت پایان دادن به سختی غیر قابل تحمل زن صادر شده است بی معنا می شود. در نتیجه اگر زن بتواند در این موارد حکم طلاق بگیرد و آن را اجرا کند، مرد دیگر نمی تواند به رابطه زناشویی رجوع کرده و طلاق را بی اثر کند.
اخبار «صبح من» را در بله و ایتا دنبال کنید:
کانال «صبح من» در بله:
https://ble.ir/sobheman
کانال «صبح من» در ایتا:
https://eitaa.com/Sobheman
