«صبح من» با مسائل حقوقی: سوالی که بسیاری از افراد در ذهن دارند، این است که آیا حق ضرب و شتم سارق را داریم؟ برای رسیدن به پاسخ این سوال باید نگاه جامع و کاملی به این مساله داشته باشیم.
به گزارش مجله خبری «صبح من»، در این مقاله سعی می‌کنیم تا به بررسی قانون ضرب و شتم سارق در هنگام دزدی بپردازیم و به این سوال پاسخ دهیم که آیا کتک زدن دزد جرم است؟
تعریف دزدی و راهکارهای کاهش آن
واژه دزدی یا سرقت در حقوق کیفری به گرفتن غیرقانونی اموال دیگران بدون رضایت آن‌ها گفته می‌شود و به کسی که این عمل زشت و ناپسند را انجام می‌دهد، دزد می‌گویند. از نگاه دیگر دزدی نوعی سوء استفاده از غفلت و جهل صاحب مال برای به دست آوردن اموال مادی یا معنوی اشخاص به نفع خود یا دیگران است.
این ناهنجار اجتماعی در همه جوامع بشری وجود دارد و از راهکارهای کاهش سرقت، می‌توان به این موارد اشاره کرد: تصویب و اجرای قوانین حقوقی سنگین، ضد سرقت کردن اموال و تجهیزات، افزایش مراقبت و گشت‌های شبانه پلیس یا نیروهای حفاظتی در مناطق مختلف و افزایش آگاهی افراد.
آیا ضرب و جرح سارق جرم است؟
بسیاری از افراد این سوال را در ذهن دارند که وقتی دزد به خانه و اموال‌مان سوء‌قصد داشت و ما متوجه این موضوع شدیم، آیا می‌توانیم در کمین دزد بنشینیم و او را مورد ضرب و شتم قرار دهیم؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که قانون مجازات جمهوری اسلامی در هر صورت ضرب و شتم عمدی افراد را جرم تلقی می‌کند و در صورت مجروح یا فوت شدن شخص، امکان محکومیت کیفری و پرداخت دیه به شخص مجروح و اولیای دم متوفی وجود دارد.
بنابراین در صورتی‌که با چنین وضعیتی مواجه شدید، توصیه می‌کنیم خونسردی خود را حفظ کرده و با نزدیکترین مرکز پلیس و نیروی انتظامی تماس بگیرید.
منظور از دفاع مشروع چیست؟
با همه این تفاسیر که ضرب و شتم سارق حتی در حین دزدی جرم محسوب می‌شود اما در قانون مجازات اسلامی با مبحث دفاع مشروع مواجه هستیم. این نوع دفاع به عنوان یکی از علل موجه جرم در دادگاه مطرح می‌شود که تحت شرایطی خاص، فرد مرتکب جرم از مجازات عمل تبرئه و معاف می‌شود.
در واقع دفاع مشروع یعنی توانایی دفع تجاوز قریب‌الوقوع که نَفس یا جان، عِرض یا آبرو، ناموس یا زنان خانواده، مال و آزادی تن خود یا دیگری را به خطر انداخته است. بنابراین افراد می‌توانند از جان، مال، ناموس و آزادی تن خود و دیگران در برابر خطرات ناحق دفاع کنند اما به شرطی که با انگیزه انتقام‌جویی ادغام نشود.
حال مطرح کردن دفاع مشروع در دادگاه شرایط خاصی دارد. به عنوان مثال اگر سارق با چوب‌دستی به شما حمله کرد و شما پس از گرفتن چوب دستی به اسم دفاع مشروع به سر مهاجم ضربه بزنید و شخص فوت کند، شما قاتل شناخته می‌شوید نه مدافع؛ زیرا با گرفتن چوب‌دستی خطر دفع می‌شود و ادامه دادن به منزله انتقام‌جویی بوده و با قوانین کیفری در تعارض است.
به طور کلی موارد زیر در زمره دفاع مشروع قرار می‌گیرند و در صورت تشخیص دادگاه، دیه و مجازات از فرد ساقط می‌شود:
- ضرورت رفتار ارتکابی برای دفع خطر
- نداشتن زمان کافی برای تماس با نیروهای انتظامی
- ارائه قرائن معقول یا خوف عقلایی
سوال دیگر این است که اگر خطر از سمت شخص دیوانه باشد و ما از خود دفاع کنیم، مجازات مطابق قانون اسلامی چگونه است؟ در چنین مواقعی اگر حمله از سمت یک دیوانه صورت گیرد و در مقابل، دفاع مشروع رخ دهد، دیه از بیت‌المال پرداخت می‌شود.
بیشتر بخوانید:
- شکایت از وکیل؛ شرایط، قوانین و نحوه انجام آن
- بیع اقساطی چیست و چه شرایطی دارد؟
- صدای ضبط شده در دادگاه اعتبار قانونی دارد؟
- محرومیت از ارث برای چه کسانی اتفاق می‌افتد؟
حد و مرز آسیب رساندن به دزد
پرونده‌های قضایی بسیاری در دادگاه مطرح می‌شوند و در آن صاحبخانه محکوم به پرداخت دیه به سارق یا مجازات کیفری می‌شود که در ظاهر برای برخی‌ها حکمی عجیب به نظر می‌رسد اما شرع مقدس و قانون اسلامی نظر دیگری دارد.
به طور کلی قانون مجازات اسلامی، دو وضعیت حضوری و غیرحضوری را برای آسیب رساندن به دزد متصور می‌شود که برای هر کدام حد و مرزی را در نظر گرفته است.
آسیب‌رسانی غیرحضوری در زمان دزدی
برخی افراد به منظور مراقبت و حفاظت از منزل، به نصب نرده روی دیوارها اقدام می‌کنند که امری طبیعی است اما اگر در زمان رفتن به مسافرت، جریان برق به نرده فلزی وصل شود و دزدی که قصد وارد شدن به منزل را دارد دچار برق گرفتگی و فوت شود.
یا از مواد سمی کشنده روی نیزه‌ها استفاده شود یا نیزه مانند سرنیزه جنگی آنقدر تیز و برنده باشد که سبب جراحت و آسیب به سارق شود، در چنین مواقعی مطابق قانون، صاحبخانه محکوم به پرداخت دیه می‌شود. البته لازم به ذکر است که این موضوع فارغ از جنبه کیفری فعل مجرمانه سرقت است و شخص سارق به خاطر سرقت مجازات خواهد شد.
ماده ۱۳۲ قانون مدنی: «کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا رفع ضرر از خود باشد.»
ماده ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲: «هرگاه شخصی یکی از کار‌های مذکور در ماده (۵۰۷) این قانون (حفر گودال یا قرار دادن چیز لغزنده یا…) را در ملک خویش یا مکانی که در تصرف و اختیار اوست، انجام دهد و سبب آسیب دیگری گردد، ضامن نیست.»
آسیب‌رسانی حضوری در زمان دزدی
وقتی سارقی وارد منزل شود و صاحبخانه با اطلاع از ورود دزد کمین کند و غافلگیرانه او را با چوب یا سلاح شکاری مورد ضرب و شتم قرار دهد یا کیف‌قاپی را در خیابان تعقیب کند و به او آسیب برساند، در چنین مواقعی صاحبخانه و شخص تعقیب‌کننده به پرداخت دیه محکوم می‌شود.
در آسیب‌رسانی حضوری با موضوع دفاع مشروع مواجه می‌شویم که باید شرایطی چون رفتار ارتکابی برای دفع تجاوز، ممکن نبودن توسل به قوای دولتی بدون فوت وقت و… مطابق ماده ۱۵۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ به اثبات برسد تا فرد از مجازات و دیه ساقط شود.
هنگام مواجه شدن با سارق، چه کنیم؟
اگر با سارقی مواجه شدید، توصیه می‌شود حتی‌الامکان از ضرب و شتم او خودداری کنید؛ زیرا آسیب‌رسانی حضوری (درگیری و کتک زدن دزد) یا آسیب‌رسانی غیرحضوری (در نظر گرفتن تمهیدات آسیب‌رسان مانند وصل کردن برق به نرده فلزی، حفر گودال در مکان غیرمتعارف و…) سبب مجازات کیفری و پرداخت دیه می‌شود.
با همه این تفاسیر اثبات شرایط دفاع مشروع در دادگاه و توجیه عمل، می‌تواند منجر به ساقط شدن مجازات مجرم شود.
به طور کلی باید بدانید که وقتی سارق مرتکب جرم می‌شود مطابق قانون، مجازات خواهد شد و این مجازات لزوما سلب حیات نیست. بنابراین مقابله با شخصی که به عمل دزدی اقدام کرده، ممکن است که جایگاه شاکی را به متشاکی تنزل دهد.
اخبار «صبح من» را در بله و ایتا دنبال کنید:
کانال «صبح من» در بله:
https://ble.ir/sobheman
کانال «صبح من» در ایتا:
https://eitaa.com/Sobheman
